Powieść przedstawia pełny obraz sytuacji społecznej w Polsce na przełomie XIX i XX wieku. Pokazuje, jak głęboka przepaść oddziela bogatych od biednych. W "Ludziach bezdomnych" ukazane są następujące grupy społeczne:
Robotnicy - zarówno w Warszawie, jak i w Zagłębiu proletariat żył w biedzie. Robotnicy pracowali w koszmarnych warunkach, ciężko, niekiedy ponad siły, za co otrzymywali głodowe wynagrodzenie. Źle odżywieni, mieszkający w brudnych, wilgotnych i ciemnych norach, chorowali, szybko umierali, a ich dzieci wyglądały niczym "przedwcześni starcy z obliczami trupów".
Żydzi - Żeromski przedstawił najbiedniejszych spośród nich - nędzarzy z okolic ulicy Krochmalnej i Ciepłej. W ścisku, smrodzie, pośród ruder kłębił się tam tłum ulicznych handlarzy i żebraków. Brudni przekupnie w łachmanach sprzedawali psującą się żywność, warunki higieniczne urągały wszelkim normom.
Chłopi - na wsiach panowała niebywała ciemnota, trudno było znaleźć choćby ślady współczesnej cywilizacji. Fornale spali w stajniach i oborach, żywili się niemal wyłącznie gnijącymi ziemniakami. Nędzne, rozpadające się czworaki w Cisach, gdzie w jednej izbie z reguły mieszkały dwie rodziny z licznymi dziećmi, wybudowano na podmokłym gruncie, przez co coraz więcej osób chorowało na malarię.
Inteligencja - ta grupa jest w powieści silnie zróżnicowana. Z jednej strony należą do niej lekarze i inżynierowie (Judym, Korzecki), którzy dostrzegają niesprawiedliwość panującą w otaczającym ich świecie i chcą zmieniać rzeczywistość, by poprawie uległ los najbiedniejszych. Z drugiej strony, ogół inteligencji wybiera oportunizm, pozostając obojętnym na sprawy społeczne, dbając wyłącznie o własne interesy, chcąc się bogacić - także kosztem innych.
Ziemiaństwo - w społecznej panoramie "Ludzi bezdomnych" zajmuje ono mało ważną pozycję. Zostało uznane za warstwę społeczną, której czas mija, która odchodzi w przeszłość. Cała szlachta musi się zmienić - stanie się żyjącą z własnej pracy inteligencją.
Dzieło Żeromskiego odczytywano jako protest przeciw niedoli ubogich warstw narodu oraz wyraz niezgody na oportunizm klas posiadających, wezwanie do zmiany tego stanu rzeczy. Szczególną rolę w reformowaniu świata Żeromski zawsze przypisywał inteligencji. W "Ludziach bezdomnych" przedstawił program społeczny równie utopijny, co nasycony wartościami moralnymi, wyróżniający się czystością dążeń głównego bohatera i pasją w walce z zakłamaniem i egoizmem jego klasy społecznej . Uparta bezkompromisowość i skrajność postawy Judyma mogą budzić niechęć do tej postaci, a zatem i stawiać pod znakiem zapytania słuszność głoszonej przez niego idei. Mimo wszystko reprezentowany przez doktora Tomasza etos inteligencji (ofiarnictwa narodowego) okazał się w polskiej publicystyce i dyskusjach politycznych bardzo żywotny.
Zobacz także:
Stefan Żeromski - najważniejsze dzieła
Ludzie bezdomni - treść utworu
Ludzie bezdomni - znaczenia bezdomności
Ludzie bezdomni - symboliczne znaczenie Wenus z Milo i Rybaka
Ludzie bezdomni - jako powieść
