- To był słoneczny i ciepły dzień przed świętami. Poszłam ze swoją półtoraroczną córką na plac zabaw, gdy zaczęły wyć syreny z pobliskiej remizy strażackiej. Nie zwróciłabym na nie nawet uwagi, gdyby nie reakcja kobiet i ich dzieci na placu. Jedna z matek zamarła w miejscu, a jej syn jakby stanął w gotowości do ucieczki. W ich oczach było widać strach - wspomina Ola.
Jak relacjonuje, przerażona kobieta zaczęła pytać, co się dzieje. - Na szczęście wokół było wiele miejscowych matek, które zaczęły ją uspokajać. Ukraińska matka wyjaśniała, że jej syn zawsze gdy słyszy syreny, nerwowo szuka kryjówki. To trauma po pierwszych dniach wojny - mówi Ola.
Więcej najnowszych informacji przeczytasz na stronie głównej Gazeta.pl.
W ostatnich tygodniach do Polski dotarły tysiące dzieci, które widziały wojnę. Dzieci, które patrzyły na bomby uderzające w domy, na uciekających przerażonych ludzi. Dzieci, które często rozdzielono z ojcami. Teraz muszą odnaleźć się w obcym dla siebie kraju. O tym, jak wielką traumę muszą pokonać najmłodsi uchodźcy, opowiada Gazeta.pl mgr Paulina Domagała - psycholożka dzieci i młodzieży, specjalistka Psychokliniki.
Dźwięk syren miejscowych OSP potrafił na początku wojny sparaliżować dorosłego Polaka. Co czują ukraińskie dzieci?
Dźwięk syren może potęgować wojenną traumę. Automatyczną odpowiedzią organizmu w takiej sytuacji jest wyrzut noradrenaliny i adrenaliny, czyli hormonów stresu mających przygotować nas do szybkiej reakcji. W takiej sytuacji nie oceniamy realnego poziomu zagrożenia, tylko myślimy w pierwszej kolejności o tym, jak go uniknąć.
Uruchamia się mechanizm obronny.
Taki mechanizm zwany "reakcją walka lub ucieczka" w różnych sytuacjach ratuje życie, jednak chroniczny stres może doprowadzić do uszkodzenia serca, bezsenności, nerwicy, a także może wywołać zawroty głowy i zmiany widzenia. Kiedy dziecko słyszy syreny, w jego głowie pojawia się informacja o tym, że jego życie jest zagrożone.
Jak powinni zareagować obecni w pobliżu dorośli?
Dzieci uczą się poprzez obserwacje, modelowanie i naśladowanie. Ważne by dorosły zachował spokój i dawał dziecku krótkie komunikaty o tym, że nic mu nie zagraża. Uśmiech i przytulenie świetnie sprawdzają się w takiej sytuacji. Dziecko nie zrozumie, co przekazuje mu dorosły, dopóki choć odrobinę się nie uspokoi.
)
Jak przebiega praca z traumą wojenną u dzieci z Ukrainy?
Praca z traumą nie jest jednorazową rozmową. W czasie jednej rozmowy często nie da się nawet wytłumaczyć dziecku, co się stało w sposób, który będzie dla niego do przyjęcia. Trzeba stworzyć warunki, w których dziecko czuje się bezpiecznie, a dopiero potem można iść dalej. Wydarzenia przypominające o wojnie są zatem utrudnieniem na wczesnym etapie pracy z traumą.
Wiele dzieci wciąż cierpi także dodatkowo na tzw. flashbacki.
Flashbacki to intruzywne wspomnienia, żywe obrazy, ale mogą objawiać się także poprzez odczuwanie emocji takich samych jak w sytuacji traumatycznej. Emocje te mogą pojawiać się nawet w oderwaniu od obrazów i wspomnień. Często nie zdajemy sobie wtedy sprawy, dlaczego czujemy się w ten, a nie inny sposób, skąd w tym momencie wziął się niepokój i smutek.
Ich elementem jest także zespół syreny fantomowej?
Objawem syreny fantomowej jest słyszenie syren w całkowitej ciszy. Tak jak matki małych dzieci słyszą ich płacz, kiedy tak naprawdę nic się nie dzieje, tak samo osoby, które były ostrzegane o zagrożeniu życia z pomocą syren alarmowych, mogą słyszeć ich dźwięk. Zespół syreny fantomowej wiąże się z wysokim poziomem napięcia emocjonalnego.
)
Czym może skutkować nieprzepracowanie takich traum przez dzieci?
Każdy, kto doświadczył traumy psychicznej, może cierpieć na zespół stresu pourazowego, a nawet doświadczać derealizacji. Nieleczone PTSD może prowadzić do chronicznych problemów zdrowotnych, depresji, nerwicy, a nawet do trwałych zmian osobowości.
Państwo nie oferuje systemowej pomocy psychicznej dla uchodźców z Ukrainy. O pomoc psychologiczną dla dzieci z Ukrainy dbają samorządy i prywatne poradnie zdrowia psychicznego, takie jak np. Psychoklinika, które przyjmują bezpłatnie uchodźców, w miarę swoich możliwości.
