Ludzie bezdomni - jako powieść

Autor: Stefan Żeromski / Opracowała: Jolanta Wakulińska 18.12.2014 10:16

Źródło: Wikipedia

Utwór Stefana Żeromskiego reprezentuje nowy typ powieści modernistycznej. Jego cechy to:

luźna kompozycja - rozdziały Swawolny Dyzio , Smutek , Przyjdź można traktować jako oddzielne opowiadania; ,,albumowe ułożenie scen" bez ciągłości czasowej i bez związków przyczynowo-skutkowych między rozdziałami.

indywidualizacja języka występujących postaci - każda z nich przemawia w sposób charakterystyczny dla swego wykształcenia i pochodzenia.

wielogłosowa narracja , zrywająca z tradycją narratora auktorialnego: główny narrator jest trzecioosobowy , ale pojawia się też narrator pierwszoosobowy (pamiętnik Joasi) i monologi wewnętrzne Judyma, przedstawiające subiektywny punkt widzenia bohatera, zaprezentowane w postaci mowy pozornie zależnej.

różne techniki opisu: naturalistyczne (opis obszarów nędzy, ulic, fabryki), impresjonistyczne (krajobrazy, przyroda), symboliczne (Wenus z Milo, rozdarta sosna), ekspresjonistyczne (przeżycia).

nasycenie utworu elementami liryczno-nastrojowymi; subiektywny emocjonalizm wprowadzający liryzm do epiki: liczne figury metaforyczno-porównawcze określające stany uczuciowe, pejzaż zewnętrzny ekwiwalentem psychiki ludzkiej - psychizacja pejzażu.

otwarta kompozycja powieści, polegająca na braku wyrazistego zakończenia i niedopowiedzeniach dotyczących losów bohaterów.

indywidualne czyny postaci nabierają znaczenia ideowego .

"nieprzezroczysty" styl, skupiający uwagę czytelnika na sposobie wypowiadania myśli czy charakterze opisu. Odmiany stylu występujące w "Ludziach bezdomnych" to: neutralny (fragmenty o charakterze informacyjnym), gawędziarski (dowcip językowy, wulgaryzmy, ironia), poetycko-patetyczny (przeżycia zakochanych, opisy przyrody) oraz tzw. stop stylistyczny (połączenie różnych stylów, np. w opisach życia biedaków).

różnorodność form podawczych: opis, opowiadanie, pamiętnik, listy, cytaty z dzieł literackich i filozoficznych.

Ludzie bezdomni to powieść:

psychologiczna - prezentuje myśli i uczucia bohaterów; pokazuje, jak pod wpływem przeżyć zmienia się mentalność człowieka. Oddaniu stanów uczuciowych służy symbol.

społeczna - ukazuje panoramę współczesnego autorowi społeczeństwa, pełnego kontrastów i konfliktów; świat ludzi bogatych, obojętnych wobec krzywdy społecznej, i świat klas pracujących - pełen nędzy i cierpienia.

odwołująca się do różnych koncepcji filozoficznych:

Schopenhauera (istotą ludzkiej egzystencji jest bezrozumny popęd niemożliwy do zaspokojenia; poczucie bezsensu życia; kontemplacja sztuki jako jedynej wartości stałej - motyw Wenus z Milo),

Nietzschego (kult życia, siły i tężyzny biologicznej; nowa moralność nadludzi: Judym o Karbowskim; Korzecki - człowiek jedyną miara dobra i zła),

Marksa (stosunki gospodarcze czynnikiem regulującym wszystkie procesy życia społecznego; konflikt między klasą pracującą a właścicielami środków produkcji),

Sokratesa i Platona (postać Korzeckiego; pojęcie daimonionu; prawo do samobójstwa),

chrześcijańskiej (dyskusja u Kalinowicza: nakaz miłości bliźniego i apostołowania).