Piątek dla klimatu

Wciąż jesteśmy na drodze do katastrofalnego poziomu ocieplenia klimatu, a niektóre zagrożenia mogą być nieodwracalne. Żeby tego uniknąć, trzeba pilnie odejść od węgla, gazu i ropy. A co, jeśli się nie uda? Od dawna mówi się o pomysłach tzw. geoinżynierii, czyli sztucznego ochładzania Ziemi. Pomysły budzą skrajne obawy. Ale teraz Biały Dom wspiera badania nad nimi.

Od śmierci i łamania praw pracowników, przez oskarżenia dot. korupcji, po kwestie praw człowieka - organizacja mistrzostw świata w Katarze jest serią kontrowersji. Tym, co miało poprawić wizerunek, jest rzekoma ekologia. Mundial ma być "zrównoważony" i "neutralny klimatycznie". Ale podstawy tych twierdzeń są równie mocne, co dom postawiony na piasku katarskiej pustyni. A greenwashing Kataru może wręcz uderzyć w globalną walkę ze zmianami klimatu.

Od niespotykanych kataklizmów po kryzys energetyczny, w ciągu ostatniego roku świat dotknęła seria wstrząsów powiązanych z paliwami kopalnymi i zmianami klimatu. Jednak po roku od ostatniego szczytu klimatycznego wciąż jesteśmy daleko od rozwiązania kryzysu klimatycznego. Nie ma też złudzeń, że kolejny szczyt - COP27 w Egipcie - diamiertalne to zmieni. Ale to nie znaczy, że nie ma żadnego sensu.

Możemy być u progu przełomowego punktu w walce ze zmianami klimatu. Według najnowszej prognozy sięgnęliśmy szczytowego zużycia paliw kopalnych i nie będzie ono dalej rosnąć. Ale to tylko połowa sukcesu. Teraz powinno ono zacząć spadać - i to szybko. Obecne plany świata wciąż są zbyt mało ambitne, by zatrzymać ocieplenie planety na względnie bezpiecznym poziomie.

Populacje ssaków, ptaków, gadów, płazów i ryb w ciągu ostatniego półwiecza zaliczyły średni spadek o dwie trzecie. To wniosek z najnowszego raportu Living Planet (Żyjąca Planeta), przygotowanego przez WWF i Londyńskie Towarzystwo Zoologiczne. WWF stan zasobów przyrody określa jako "katastrofalny", stwierdzając, że "pozostało nam tylko 31 proc. 'Żyjącej Planety'".

Większość górników uważa zmiany klimatu za poważne zagrożenie i zgadza się, że walka z nimi powinna być priorytetem dla Unii Europejskiej - pokazuje nowe badanie. Jednocześnie czują się pomijani w decyzjach i dostępnie do informacji, a najmniej ufają temu, co mówi rząd.

Na Podhalu nazywa się takie miejsce "pustać". Bo to pustka, nic tam nie ma. Tymczasem to pozorne "nic" to najstarsza katedra w regionie. Powstawała tysiące lat, ma wielkość małego miasteczka i zupełnie niezwykłe możliwości. Kiedyś ten monument chcieliśmy rozebrać na "cegły".

Napędzane zmianami klimatu upały mogą być groźne dla zdrowia - nawet śmiertelnie groźne. W Polsce brakuje danych na ten temat. To, co udało się nam sprawdzić, sugeruje, że wysokie temperatury mogły przyczynić się do śmierci setek ludzi w Polskich miastach. Na przykład w Warszawie w najbardziej upalnych tygodniach było ponad 50 nadmiarowych zgonów.

Nośniki energii podrożały 40 proc. w skali roku. Nieliczni tego nie odczują - mówi dr Sonia Buchholtz z Forum Energii. Eksperci ze zdumieniem obserwują brak działań rządu na polu oszczędzania energii i zachęcania do tego obywateli. Tym bardziej że robią to już inne kraje. Think tank opublikował swój własny poradnik dot. oszczędności z konkretnymi krokami. Ale bez udziału państwa trudno dotrzeć i przekonać wszystkich.

"Straszenie" zmianami klimatu to coś, czego starają się unikać niektórych eksperci, aktywiści czy media. Nie chcą być nazywani "alarmistami" czy "panikarzami". Może to też mieć skutki odwrotne do zamierzonych i zniechęcać ludzi do działania. Tym razem robimy jednak wyjątek i piszemy wprost: czas najwyższy bać się zmian klimatu. Bo mamy ku temu powody - ale mamy też sposoby, by sobie z tym radzić.

"Nie róbmy polityki. Budujmy mosty" - mówił Donald Tusk z billboardów w kampanii wyborczej w 2010 roku. Do nadchodzących wyborów politycy mogliby iść z hasłem "Nie róbmy polityki. Stawiajmy wiatraki i montujmy pompy ciepła". A przynajmniej tak wynika z postaw wyborców. W nowych badaniach większość - w tym duża część zwolenników PiS - mocno popiera zieloną energię, w tym jako jedno z rozwiązań kryzysu wysokich cen. Nawet jeśli Polacy pozostają w dużej mierze sceptyczni wobec "polityki klimatycznej".

Embargo na rosyjski węgiel było dla Kolumbii jak niespodziewany prezent - nagle wrócił spadający popyt na węgiel. Jednak podejście krajów UE, w tym Polski, przypomina to z czasów kolonialnych: w potrzebie eksploatujemy zasoby zza oceanu bez myślenia o skutkach w dłuższej perspektywie. Władze i firmy cieszą się z zysków, ale społeczności z regionów górniczych dotyka ubóstwo, niszczenie środowiska i inne negatywne konsekwencje.

W środku kryzysu klimatycznego kraj współrządzony przez Zielonych przywraca do sieci elektrownie węglowe. Decyzja Niemiec (i kilku innych państw) jednych oburza, innym daje argumenty przeciwko zielonej transformacji. Jednak eksperci podkreślają, że to tylko udowadnia, jakie problemy rodzi nasze uzależnienie od paliw kopalnych. - Przywrócenie elektrowni węglowych jest absolutnie środkiem zaradczym na kryzys. To tymczasowe i krótkotrwałe - i jest konsekwencją uzależnienia od importu paliw kopalnych - powiedział Simon Müller z Agora Energiewende.

Rząd w rosnącej panice stara się znaleźć rozwiązania wobec wysokich cen i braku węgla do ogrzewania domów. Jednocześnie trwa szukanie winnych i szczególne ziobryści wskazują tego, co zawsze: Unię Europejską i politykę klimatyczną. Jednak rzekome niewykorzystane zasoby węgla to mit - tego nadającego się do ogrzewania brakuje, a wydobycie jest nieopłacalne.

Polskie koncerny paliwowe, w tym Orlen, tylko w I kwartale tego roku miały osiem mld zł ponadprzeciętnego zysku. Zarabiają na kryzysie energetycznym, który dotyka milionów ludzi. - Najwyższy czas, żeby podzieliły się tymi zyskami ze społeczeństwem - mówi analityk Piotr Wójcik. Jak wylicza Greenpeace, opodatkowanie tych dodatkowych zysków przyniosłoby miliardy, które można wydać np. na ocieplenie domów, energię odnawialną czy komunikację publiczną.

45 lat temu - lata przed tym, jak kryzys klimatyczny stał się częścią debaty publicznej - notatka sporządzona dla prezydenta USA przepowiedziała katastrofę. Prognozy naukowe sprzed pół wieku sprawdzają się z ponurą dokładnością. W notatce z 7 lipca 1977 roku pisano o ociepleniu klimatu przez emisje CO2 i katastrofalnych skutkach, które już zaczynamy obserwować.

Betonowe place, parkingi i ulice nie bez powodu są nazywane "patelniami". W czasie upałów nagrzewają się i przebywając na nich - jesteśmy "pieczeni" z dwóch stron, od słońca i od nagrzanego betonu. Ale nasze miasta nie muszą być nie do zniesienia w gorące dni. Zieleń, a przede wszystkim drzewa, dają cień, chłodzą drogi i budynki. Różnica? Zmierzyliśmy: nawet 20 stopni.

Politycy znaleźli się na pierwszym miejscu źródeł dezinformacji klimatycznej w nowym sondażu. Nie jest tak bez powodu - w ich wypowiedziach widzimy brak wiedzy, ignorancję i manipulację informacjami dotyczącymi środowiska i klimatu. Najnowszy przykład dał Jarosław Kaczyński. Tymczasem Polacy uważają, że dezinformuje głównie lub tylko "druga strona".

Ludy rdzenne, dzięki wielopokoleniowej wiedzy i wyjątkowej relacji z przyrodą, mogą być sojusznikami w ochronie przyrody. Mówi o tym m.in. ONZ. Jednak w Tanzanii w imię ochrony środowiska władze planują wysiedlić 150 tys. Masajów. Po tym chcą umożliwić polowania i turystykę - i to one będą prawdziwym zagrożeniem, przekonują rdzenni mieszkańcy.

Ogród deszczowy można by uznać za dzieło przypadku - ot zarośnięta niecka, w której zebrała się woda. Ale nie ma w nim nic przypadkowego. To dokładnie zaplanowany element zieleni i miejskiej infrastruktury. Jest narzędziem w walce z suszą i powodziami napędzanymi przez zmiany klimatu. Gdańsk chwali się, że udało się upowszechnić to rozwiązanie.

17,3 miliarda złotych - tyle ma zostać przeznaczone na czyste powietrze i efektywność energetyczną w ramach KPO. Ale żeby te pieniądze przełożyły się na realne korzyści dla ludzi i środowiska, konieczne są fundamentalne zmiany w podejściu do kwestii energii - uważają eksperci.

Rosyjska ekspedycja badawcza twierdzi, że znalazła oszałamiające 500 miliardów baryłek ropy i gazu pod zagrożonymi z powodu zmian klimatu wodami Oceanu Antarktycznego. Wykorzystanie tych rezerw nie tylko utrudniłoby globalne wysiłki na rzecz walki z kryzysem klimatycznym. Znana z lekceważenia globalnych porozumień Rosja mogłaby zniszczyć trwający od dziesięcioleci status ochronny ostatniego nieeksploatowanego obszaru Ziemi - Antarktydy.

Polska nie wdrożyła unijnej dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. Sprawę bada TSUE. Wysokość kary może być blisko dwadzieścia razy większa niż za Turów i Izbę Dyscyplinarną razem wzięte.