Piątek dla klimatu

W Longyearbyen przez 112 dni w roku nie widać słońca (a nawet dłużej, jeśli weźmie się pod uwagę zasłaniające je okoliczne góry), a przez osiem miesięcy w roku średnia temperatura jest na minusie. Te minusy są jednak coraz mniejsze i częściej pojawiają się bardzo ciepłe jak na Arktykę dni. Administracyjna stolica Svalbardu jest najszybciej ocieplającym się miastem na świecie. Byliśmy tam w ramach współpracy Gazeta.pl z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Czy naprawdę mamy realny wpływ na to, w jakim tempie wokół nas zachodzą pozytywne zmiany? Nie brakuje dowodów, że wystarczy zacząć od małych zmian. Wystarczy, że coraz więcej osób zmieni swoje nawyki. To proste - zacznij na przykład filtrować wodę z kranu, zamiast kupować ją w sklepie. Takich zmian na lepsze może być więcej.

Co dzieje się w Arktyce, w Arktyce nie zostaje. To, że daleka północ się ociepla - znacznie szybciej niż niższe szerokości geograficzne - powinno obchodzić nas wszystkich. Nie tylko dlatego, że topniejący lód podniesie poziom mórz, które zaczną zalewać nasze przybrzeżne porty, fabryki i miasta. Pętle dodatniego sprzężenia zwrotnego mogą dostarczyć nam bardzo negatywnych scenariuszy.

Ulewy, które wywołały tragiczne w skutkach powodzie na zachodzie Europy, były powiązane ze zmianami klimatu - ustalili naukowcy. Nowe badanie wykazało, że z powodu globalnego ocieplenia deszcze są w tej części świata bardziej intensywne i taka ulewa była wielokrotnie bardziej prawdopodobna z powodu zmian klimatu. Nauka pozwala nam coraz lepiej sprawdzać, na ile ekstremalne zjawiska są związane z kryzysem klimatycznym.

Woda wprost z kranu? Wiele osób ma wątpliwości, czy to bezpieczne, części kranówka najzwyczajniej w świecie nie smakuje. Tymczasem wodę z kranu można pić, co przynosi spore oszczędności dla środowiska. Zmiana nawyku przekłada się bowiem na zmniejszenie emisji dwutlenku węgla i produkcji jednorazowych odpadów. Filtrowanie wody wprowadzone na stałe opłaci się również nam.

Nazywane bywa "miejscem narodzin lodu", ale ostatnio zaczyna stanowić zły omen dla całej Arktyki. Morze Łaptiewów w coraz mniejszym zakresie pokryte jest w lecie lodem, który robi się coraz cieńszy i z roku na rok przybliża się scenariusz całkowitego roztopienia białej pokrywy, będącej jedną z tarcz zapobiegających nadmiernemu ociepleniu. Potwierdza to też nowy raport klimatyczny IPCC.

American Petroleum Institute otrzymuje miliony od firm naftowych - i pracuje za kulisami, aby zahamować lub osłabić ustawodawstwo związane z działaniami na rzecz zatrzymania zmian klimatu.

Zdarzyło ci się pić wodę z kranu zamiast butelkowanej? Jeśli tak, przekonałeś się, że to wygodne, a przy okazji ekologiczne rozwiązanie. Wystarczy prosta zmiana codziennych nawyków, aby ograniczyć zużycie plastiku i zaoszczędzić pieniądze.

Czy to niedawno zerwane z krzaka, czy w formie jagodzianki - leśne jagody to jeden z symboli lata. Jak inne owoce, potrzebują one owadów zapylających. Populacje zapylaczy - dzikich pszczół, much, chrząszczy i innych - spadają na całym świecie i dotyka to także środowiska leśnego. Jeśli ich zabraknie, skutki będą o wiele poważniejsze niż brak jagodzianek.

- Projektujemy ulice w taki sposób, że są rynną. W przypadku ulewy woda spływa w najniższe miejsce i tam dochodzi do podtopień - mówi Ryszard Gajewski, prezes spółki Gdańskie Wody. By przystosować miasta do zmian klimatu, musimy zmienić podejście do tego, co robimy z wodą i wykorzystać zieleń do jej retencjonowania. Ale w obecnych warunkach łatwiej postawić na betonowe zbiorniki, co jest mniej efektywne i grozi nową falą betonozy w miastach.

Co roku zwykliśmy już narzekać na drogie owoce i warzywa na bazarkach, czy ogólnie - na coraz wyższe ceny żywności na sklepowych półkach. O ile jeszcze dziś, widząc "drożyznę", z przekąsem mówimy, że np. truskawki, chleb czy fasolka szparagowa są "towarem luksusowym", o tyle za kilkadziesiąt lat taka może być po prostu rzeczywistość.

Tak wielkiej transformacji jeszcze nie było. Bruksela zaprezentowała plan konkretnych przepisów, które mają sprawić, że do 2030 roku UE zetnie emisje dwutlenku węgla o 55 proc. Zmian jest dużo, niektóre zaskakująco odważne. Pytanie, czy uda się je zatwierdzić, bo niektóre propozycje KE nie wszystkim się podobają. Zatrzeżenia sygnalizuje już Polska - choć jednocześnie może liczyć na największy zastrzyk finansowy z zupełnie nowego funduszu.

Mikroplastik to nie tylko problem ryb i oceanów. Może trafiać do naszego organizmu już w życiu płodowym, a później sami nieświadomie "przyprawiamy" nim nasze jedzenie. Naukowcy martwią się, jakie ma to skutki dla zdrowia - jednak jest to pytanie bez odpowiedzi, bo potrzebne badania dopiero ruszają. Potencjalnych zagrożeń jest dużo, od dostarczania do organizmu toksyn po zakłócanie pracy komórek.

Nawet naukowcy zajmujący się klimatem są zszokowani siłą ostatniej fali upałów w Ameryce Północnej. Podkreślają też, że bez wywołanych przez człowieka zmian klimatu prawdopodobieństwo wystąpienia takiej temperatury w tej części świata byłoby znikome. To zdarzenie może być swego rodzaju alarmem - pokazuje dobitnie, że kryzys klimatyczny nie jest odległy ani w czasie, ani w przestrzeni dla naszych szerokości geograficznych. A wszystko, co dzieje się obecnie, to wciąż "umiarkowanie bezpieczny" poziom ocieplenia.

Kosić czy nie kosić? To pytanie wywołuje zaskakująco dużo emocji. Zwolennicy wpadają ze skrajności w skrajność. Tymczasem wobec zieleni w miastach trzeba przede wszystkim wiedzy - tłumaczy Agnieszka Nowak z Fundacji Łąka. Bo rzadko koszone trawniki mają zalety, łąki - jeszcze więcej, ale... wszystkie w pewnym momencie trzeba skosić. Przyrodę w miastach poddajemy takiej presji i zmianom, że potrzebuje naszej pomocy - mówi ekspertka.

Turów stał się najbardziej "znaną" elektrownią w Polsce w związku z czeskim pozwem do Trybunału Sprawiedliwości. Ale spór z sąsiadami to tylko jeden problem. Elektrownia PGE jest ostatnim kompleksem na węgiel brunatny bez jasnej daty odejścia od węgla - a koncesję na wydobycie ma do 2044 roku. Przez to region nie kwalifikuje się na europejskie środki na transformację. A wydobycie i tak skończy się już w latach 30., mówią eksperci.

Na agendzie spotkania liderów państw G7 jest w tym roku sprawiedliwość klimatyczna - sprawiedliwość, którą bogate kraje są winne tym uboższym i jednocześnie najbardziej cierpiącym przez katastrofę klimatyczną. Deklaracja spełnienia zobowiązań finansowych wobec nich to minimum na drodze do sukcesu negocjacji klimatycznych. Jednak wszystko dzieje się wciąż w cieniu epidemii i walka z nią - przez masowe szczepienia - jest ściśle powiązana z dyplomacją klimatyczną.

Działania mające na celu zminimalizowanie negatywnego wpływu biznesu na klimat to nie tylko domena firm z branży energetycznej czy motoryzacyjnej. Również branża modowa udowadnia, że można (a nawet trzeba) inwestować w długofalową strategię zrównoważonego rozwoju. Polski właściciel marek modowych pokazał, jakie konkretnie działania można podjąć, aby zminimalizować negatywny wpływ na planetę.

Arktyka znów płonie - i nie tylko ona. Na północy Ameryki i sporej części rosyjskiego interioru zaczął się sezon płonącej tajgi i lasów. Sprzyjają mu rekordowe miejscami - jak na tę porę roku - upały. Lata jeszcze nie ma, a gdzieniegdzie już jest upiornie gorąco, są też miejsca, gdzie "żyją" pod ziemią "pożary zombie" - ogień tli się tam od zeszłego roku.

Spalinowy, elektryczny, hybrydowy? Jaki samochód wybrać? Teraz decyzję podjąć można znacznie łatwiej. Wyjątkowo bogata oferta jednego z największych producentów na świecie pozwoli dopasować poziom luksusu i zasięg pojazdu dokładnie do naszych potrzeb.

- Żyjemy na bombie ekologicznej - mówi burmistrzyni Żuromina Aneta Goliat. Na biurku ma mapę gminy usianą czerwonymi punktami - to "obiekty inwentarskie". Czyli głównie gigantyczne kurniki, bo region żuromiński jest zagłębiem drobiarstwa. A ostatnio - także ognisk ptasiej grypy. Padły miliony kur. To straty dla hodowców. Ale dla mieszkańców i przyrody to "normalność" z milionami kur w sąsiedztwie jest uciążliwa i szkodliwa. Czas na zmiany.

Są pojedyncze dobre propozycje, choć trzeba postawić pytania o ich realność i wiarygodność; nie ma za to spójnej wizji, która odpowiedziałaby na wyzwania kryzysu klimatycznego - tak eksperci oceniają zielone elementy rządowego Polskiego Ładu. Ma on być planem odbudowy i rozwoju po pandemii, jedna trudno tu mówić o "zielonej odbudowie", do której już w ubiegłym roku nawoływali eksperci.

Skąd wiemy, czy dziś pogoda jest "normalna"? Możemy to ocenić nie tylko na oko, ale też porównując m.in. temperaturę do średniej wieloletniej. Wraz z początkiem dekady w USA zaktualizowano tzw. normy klimatyczne - co przy okazji pokazało, jak bardzo klimat się zmienił. Niektóre miejsca znalazły się w zupełnie innych strefach klimatycznych. Widzimy to też w Polsce - np. Wrocław ma średnią temperaturę właściwą dla Budapesztu.