Piątek dla klimatu

Najpierw była susza, potem ulewy. Wydaje się, że wzajemnie się wykluczają, jednak nie dość, że potrafią występować niemal jednocześnie, to jeszcze mogą mieć jedno źródło: zmiany klimatyczne. To, co było anomalią, staje się normą, i musimy się do tego przystosować. Pocieszającym może być to, że oba te zjawiska łagodzi jedno, to samo rozwiązanie: retencja. Także ta w miastach, gdzie beton potęguje efekty gwałtownych ulew. I wcale nie chodzi o wielkie zbiorniki.

"Dawna 'nienormalność' staje się nową normalnością, a przyszłe ekstrema będą jeszcze bardziej ekstremalne" - tak o skutkach zmian klimatu w Polsce piszą naukowcy. Choć przejście w kilka tygodni od suszy do powodzi może dziwić, to nie powinno szokować. Właśnie większa częstotliwość i siła ekstremalnych zjawisk, w tym związanych z wodą, to przewidywany efekt zmian klimatycznych.

- Przeszliśmy przez długi etap poklepywania po plecach i mówienia, że "super", że robimy to, co robimy. Teraz czekamy na realne działania - mówi w rozmowie z Gazeta.pl aktywistka Młodzieżowego Strajku Klimatycznego Klara Foryciarz. Młodzież w czasie kampanii starała się pytać kandydatów o kryzys klimatyczny. Jednak w najlepszym razie spotkała się z brakiem konkretów, a w najgorszym - z atakami i przemocą.

Kryzys klimatyczny kojarzy się raczej z gwałtownymi zjawiskami i katastrofami, a nie "czułością". Jednak to, co naukowcy nazywają czułością klimatu, jest kluczową cechą, która pozwala przewidzieć, jak bardzo się on zmieni. I według nowych badań jest ona wyższa, niż sądzono, zatem ocieplenie może postępować jeszcze szybciej. Kluczowa ma być rola chmur. Niektórzy naukowcy pozostają jednak sceptyczni i wyrażają swoje wątpliwości.

W Wielkiej Brytanii zatwierdzono największą elektrownię słoneczną, w Niemczech podłączono nowe instalacje na kilkaset megawatów, w Polsce podpisano największą umowę na projekty fotowoltaiczne. Energetyka słoneczna rozwija się pomimo pandemii, także poza Europą, np. w Indiach czy Somalii. "Punkt zwrotny" OZE wiąże się w dużej mierze ze spadkiem cen.

Kilka puszek i butelek, a poza tym 10 rękawiczek i cztery maseczki - to odpady znalezione w jednym punkcie w morzu u wybrzeża Francji. To jedynie przykład tego, jak pandemia COVID-19 zagraża walce z zaśmieceniem i jednorazowym plastikiem. Ale mamy też rozwiązania, które mogą pomóc uniknąć rozwoju tego kryzysu.

Śmiecenie i marnowanie często wynika z przyzwyczajeń, a by zachęcać ludzi np. do ograniczenia zużycia plastiku, trzeba po prostu ułatwić te lepsze dla przyrody rozwiązania - uważa autorka książki "LESS WASTE Polska", Agnieszka Bukowska. - Producenci powinni zapewniać takie rozwiązania, jak choćby zbieranie zużytych butelek, sprzętów, ubrań - mówi w rozmowie z Gazeta.pl.

Energetyka słoneczna z niszowej stała się nowym trendem. Polacy tak chętnie instalują panele fotowoltaiczne, że już wielokrotnie przekroczono prognozy rozwoju energii słonecznej na Wisłą. Przez politykę rządu wyhamował rozwój elektrowni wiatrowych, ale za to te słoneczne mają się świetnie. Przyczyniają się do tego spadajace ceny, a także rządowy program "Mój prąd".

Wciąż nie przekroczyliśmy poziomu globalnego ocieplenia, który naukowcy uznają za umiarkowanie bezpieczny. Jednak już teraz na Ziemi obserwowane są temperatury zabójcze dla człowieka. Jeśli nie zatrzymamy kryzysu klimatycznego, obszar i częstotliwość takich upałów będą rosnąć.

W cieniu pandemii i kroczącego kryzysu padł ponury - choć spodziewany - rekord. Zarejestrowano najwyższy w historii poziom dwutlenku węgla w atmosferze. Gazów cieplarnianych przybywa coraz szybciej i tracimy czas na to, by zatrzymać kryzys klimatyczny.

Suche lato, mokra zima. Brak wody w Europie środkowej i wschodniej, opady ponad normę w niektórych regionach Zachodu. Według najnowszych danych nie spada suma opadów w Europie, a jednak w dużej części kontynentu postępuje susza. To zgodne z efektami zmian klimatu, które zmieniają schematy pogody.

Pożary w Biebrzańskim Parku Narodowym zaczęliśmy "przygotowywać" już 200 lat temu. Od tamtej pory niewiele zrobiliśmy, by sytuację naprawić, za to dołożyliśmy kolejny czynnik w postaci globalnego ocieplenia. Ubiegłego lata śledziliśmy pożary w Arktyce, na przełomie roku martwiliśmy się żywiołem w Australii. Najpoważniejszy kryzys naszych czasów nie daje o sobie zapomnieć, kiedy świat ma zupełnie inne problemy na głowie. Tym razem płonie największy park narodowy w Polsce. I to jeszcze nie jest najgorszy scenariusz.

W 2019 roku lodowce Grenlandii skurczyły się bardziej niż kiedykolwiek w historii pomiarów - potwierdzają naukowcy. To efekt bardzo wysokiej temperatury, ale też mniejszych opadów śniegu i słonecznego lata. Dwa letnie miesiące wystarczyły, żeby stopniało 600 miliardów ton wody - dość, by podnieść poziom morza o około dwa mm.

W Polsce palą się lasy i trawy - w większości przypadków odpowiada za to człowiek, ale nie pomaga to, że jest bardzo sucho. Nie tylko w lasach. Wilgotność gleby w dużej części kraju jest bardzo niska, podobnie jak stan rzek, brakuje opadów, a prognozy nie są optymistyczne. Czy grozi nam największa od 50 lat susza?

Jeśli nie zaprzestaniemy niszczenia środowiska, to do połowy wieku w oceanach może być więcej plastiku niż ryb. Jednak jest też druga droga, którą pokazuje nowy raport opublikowany w "Nature". Według jego autorów bogactwo życia oceanów da się odbudować w ciągu jednego pokolenia. Ale konieczne są pilne i zdecydowane działania.

Rekordowo gorące lato w Australii przyniosło najpierw pożary, a teraz kolejną - choć mniej widoczną - katastrofę. Ma miejsce masowe blaknięcie Wielkiej Rafy Koralowej, co może oznaczać śmierć koralowców. To ekosystemy niezwykle wrażliwe na zmiany klimatu. Ocieplenie o 2 stopnie Celsjusza oznacza, że stracimy około 99 proc. raf koralowych.

Pustynnienie w łódzkiem, cofka w Gdańsku, wysuszone pola w Wielkopolsce, zalane wsie w górach - to wszystko potencjalne konsekwencje kryzysku klimatycznego w Polsce. By tego uniknąć, musimy zatrzymać ocieplenie. Ale trzeba się takę przygotowywać do nowych, trudniejszych warunków. Są pomysły, jak to robić.

Jeszcze zanim epidemia koronawirusa rozszerzyła się poza Chiny było widać, że jej skutkiem ubocznym jest spadek emisji gazów cieplarnianych. Jednak wcale nie oznacza to, że wirus jest "dobry" dla klimatu - wręcz przeciwnie, może zaszkodzić walce z ociepleniem. Ale epidemia i reakcje na nie mogą być dla nas lekcją, jak mierzyć się z globalnym zagrożeniem.

Zdaniem niektórych atom ma być jedynym remedium - w szczególności w przypadku Polski - na redukcję emisji CO2. Tymczasem elektrownia jądrowa może, ale nie musi, stać się priorytetem polityki energetycznej państwa. Opisujemy wątpliwości wokół energetyki jądrowej, które można zawrzeć w słynnym zdaniu Lecha Wałęsy: "Za, a nawet przeciw".

Gdy mówimy o zmianach klimatu, przed oczami najczęściej mamy czerwone mapy i rosnące słupki emisji CO2. To ważne - ale niekonieczne pomaga nam przejąć się kryzysem tak, jak powinniśmy. Warto zamiast tego spróbować zobaczyć konkretne osoby - w tym siebie - za 30 lat. Na planecie zniszczonej lub ocalonej. Wyobraźnia i opowieści to potężne narzędzie w walce z ociepleniem klimatu.

Puszcza Amazońska może stać przed punktem krytycznym, w którym zamiast pochłaniać dwutlenek węgla zacznie go... emitować. 10-letnie badanie pokazuje, że tak dzieje się już teraz w częściach największego lasu deszczowego. Polskim lasom nie grozi taka katastrofa, jednak będą pochłaniać coraz mniej dwutlenku węgla.

Produkcja energii z węgla w Unii Europejskiej spadła o 24 proc. w ubiegłym roku, co pozwoliło znacznie obniżyć emisję dwutlenku węgla w tym sektorze. Większość państw ma plan odejścia od węgla, a wśród kilku wyjątków jest Polska. Jednak według nowego raportu nawet w naszym kraju energetyka węglowa produkuje mniej, a źródła odnawialne zaczęły rosnąć.

Jesteśmy w połowie kalendarzowej zimy, ale w pogodzie - poza górami - zupełnie tego nie widać. Potwierdzają to twarde dane: jest wyższa temperatura, mniej deszczu i praktycznie brak pokrywy śnieżnej. Taki trend pogody wpisuje się w przewidywane skutki zmian klimatu. A jeszcze w tym roku możemy zobaczyć konsekwencje w postaci suszy i nieurodzaju.