Radzymin - punkt zwrotny Bitwy Warszawskiej

15 sierpnia przypada 100 rocznica Bitwy Warszawskiej. Dla starcia bardzo ważne znaczenie miał epizod pod Radzyminem. Miasto kilkakrotnie przechodziło z rąk do rąk. Polscy dowódcy liczyli, że uda się maksymalnie wydłużyć opór, aby w tym czasie ruszyła planowana kontrofensywa.

Bitwa Warszawska: ogólne informacje

Bitwa Warszawska była jednym z najważniejszych starć w historii polskiej. Miała ona miejsce w dniach od 13-25 sierpnia 1920 roku i zaważyła na losach toczącej się od 1919 roku wojny polsko-bolszewickiej. Warto pamiętać, że II Rzeczpospolita odrodziła się w pod koniec 1918, więc była na etapie odbudowywania struktur państwowych i wojskowych. Wojna jednak była nieunikniona, gdyż konieczne było ustalenie jasnych granic pomiędzy II RP a Rosją sowiecką. 

Początkowo ze strony polskiej widać było silną inicjatywę w działaniu, czego efektem była m.in. wyprawa kijowska, która została zrealizowana dzięki sojuszowi z Petlurą, lecz nie przyniosła wszystkich oczekiwanych skutków. W 1919 bolszewikom udało się pokonać wewnętrzną opozycję w postaci białych generałów, dzięki czemu mogli skupić wszystkie siły na ataku na Polskę. Od tego momentu sukcesywnie spychali obrońców w głąb kraju. Krytycznym momentem było załamanie obrony na linii Bugu - odtąd bolszewicka Rosja uzyskała możliwość ataku na stolicę. 

Zobacz też: Ksiądz Ignacy Skorupka pod Ossowem. Niezwykły epizod Bitwy Warszawskiej 1920

Linie obrony stolicy: rola Radzymina w systemie obrony stolicy

W obliczu wojny polsko-bolszewickiej konieczne było zorganizowanie obrony stolicy, jako centralnego punktu II RP. Wokół Warszawy wyznaczono cztery linie obronne:

• zewnętrzna - przebiegała ok. 24 kilometrów na wschód od miasta: od fortu Zegrze, wzdłuż rzeki Rządza do Dybowa, na południe przez Helenów, Nową Czarną i bagna Białe Błota na wschód od Wołomina, a stamtąd przez Leśniakowiznę i porośnięty gęstymi lasami poligon artyleryjski, wzdłuż linii Okuniew–Wiązowna do Wisły
• druga linia biegła wzdłuż zachowanych okopów, wykopanych w 1915 podczas I wojny światowej przez wojska rosyjskie i niemieckich; przebiegała w pobliżu Fortu Beniaminów, poprzez Strugi, Zielonkę, Rembertów i Zakręt do Falenicy. Dwoma najważniejszymi punktami tej linii były miasta Wołomin i Radzymin
• trzecią linię obrony stanowiło przedpole Pragi, czyli lewobrzeżnej dzielnicy Warszawy
• czwartą linię stanowiły przyczółki warszawskich mostów przez Wisłę.

Jak widać Radzymin był istotnym punktem obrony stolicy, stąd też walki prowadzone w jego okolicy były szczególnie zacięte, a utrzymanie miasta przez siły II RP otworzyło drogę do sukcesu kontrofensywie znad Wieprza. 

Marszałek Piłsudski i generał Edward Rydz-Śmigły, który bezpośrednio dowodził siłami atakującymi bolszewicką flankę Fot. domena publiczna/NAC

Radzymin, czyli punkt zwrotny w Bitwie Warszawskiej

Bitwa pod Radzyminem toczyła się w dniach 13-16 sierpnia i uznawana jest za jeden z najważniejszych momentów Bitwy Warszawskiej, który przesądził o zwycięstwie Polaków. 

Starcie rozpoczęło się od uderzenia Armii Czerwonej w kierunku Warszawy. Podczas niego w planie było opanowanie Pragi, a w konsekwencji zajęcie całej stolicy. 14 sierpnia wojskom bolszewickim udało się opanować miasto Radzymin i przełamać obronę 1. Armii Wojska Polskiego, która miała na celu obronę Warszawy od wschodu.

W ciągu dnia pod Radzyminem trwały krwawe walki, w toku których miasto kilkakrotnie przechodziło z rąk do rąk. Ostatecznie jednak zostało opanowane przez sowietów. Polscy dowódcy liczyli, że uda się maksymalnie wydłużyć opór wokół Radzymina, aby w tym czasie ruszyła planowana kontrofensywa, której dowodził na południu - marszałek Piłsudski, a na północy gen. Sikorski. Głównym celem akcji było okrążenie bolszewików szturmujących stolicę.

Ossów, rekonstrukcja Bitwy Warszawskiej Fot. Adam Stępień / Agencja Wyborcza.pl

Po trzech dniach ciężkich i krwawych walk, 1. Armia pod dowództwem gen. Franciszka Latinika odparła atak bolszewickich dywizji strzeleckich na Radzymin i Ossów. Radzymin został odbity przez Wojsko Polskie 15 sierpnia 1920. Zwycięstwo to okazało się punktem zwrotnym Bitwy Warszawskiej.

Bohaterska obrona Radzymina przyczyniła się również do sukcesu strategicznej kontrofensywy znad Wieprza, dzięki której udało się zmusić Armię Czerwoną do wycofania się spod Warszawy.