Funkcje prezydenta. Za co odpowiada prezydent?
Funkcje prezydenta wynikają wprost z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., gdzie określono go jako najwyższego przedstawiciela władzy, najwyższy organ władzy wykonawczej, zwierzchnika Sił Zbrojnych, który czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji. W historii różne polskie ustawy zasadnicze w odmienny sposób podchodziły do tego urzędu:
- konstytucja marcowa z 1926 r. bardzo ograniczała jego rolę, był wybierany przez Zgromadzenie Narodowe
- konstytucja kwietniowa z 1935 r. dawała mu zdecydowanie większe uprawnienia kosztem parlamentu
- konstytucja PRL z 1952 r. zastępowała urząd prezydenta radą państwa
Postanowienia obecnej konstytucji są wyrazem kompromisu, który czasem, bywa krytykowany: prezydent ma w Polsce zdecydowanie większe uprawnienia, niż w systemie kanclerskim w Niemczech, ale mniejsze, niż w panującym w USA systemie prezydenckim lub pół-prezydenckim charakterystycznym dla Francji, gdzie znaczenie ma czy głowa państwa ma po swojej stronie poparcie parlamentu.
Funkcje prezydenta: reprezentant państwa w stosunkach międzynarodowych
Funkcje prezydenta w Polsce to cały katalog uprawnień dotyczących polityki zagranicznej, co czasami rodzi trudności w relacjach z rządem. Zgodnie z art. 126 i 133 konstytucji prezydent:
- reprezentuje państwo na arenie międzynarodowej w kontaktach z państwami i organizacjami międzynarodowymi
- ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe
- mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach
- przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli innych podmiotów stosunków międzynarodowych
Funkcje prezydenta: zwierzchnik Sił Zbrojnych
Funkcje prezydenta w Polsce to również zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi RP. Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej wskazuje, że to prezydent:
- zatwierdza na wniosek premiera strategię bezpieczeństwa narodowego i wydaje do niej przepisy wykonawcze
- na wniosek premiera postanawia o wprowadzeniu danego stopnia gotowości obronnej państwa, zatwierdza plany ćwiczeń obronnych i kieruje ich przebiegiem
- może zwracać się o udostępnienie informacji związanej z obronnością do szeregu podmiotów
- inicjuje przedsięwzięcia o charakterze patriotycznym i wspierającym obronność
Na mocy konstytucji prezydent nadaje też określone stopnie wojskowe, na wniosek Rady Ministrów może w uzasadnionej sytuacji wprowadzić stan wojenny lub stan wyjątkowy na całym terenie kraju lub jego części. Prezydent posiada też szczególne kompetencji w czasie trwania stanu wojennego.
Prezydent wobec uchwalonych ustaw. Akty urzędowe prezydenta
Prezydent musi podpisać każdą z przyjętych ustaw by weszła w życie. Jeżeli ma wątpliwości może:
- złożyć veto
- zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zgodności ustawy z ustawą zasadniczą
Prezydent posiada bardzo szeroki zakres aktów, które przypisane są do jego urzędu. Będą to m. in.:
- zarządzanie wyborów do sejmu i senatu
- występowanie z inicjatywą ustawodawczą
- skracanie kadencji sejmu w określonych przypadkach
- zarządzanie referendum o charakterze ogólnokrajowym
- podpisywanie lub nie ustaw
- zwracanie się z orędziem do sejmu, senatu lub zgromadzenia narodowego
- desygnowanie i powoływanie Prezesa Rady Ministrów
- zwracanie się do Trybunału Konstytucyjnego, Najwyżej Izby Kontroli
- odwoływanie ministra, któremu sejm wyraził votum nieufności
- zwoływanie Rady Gabinetowej
- nadawanie orderów i odznaczeń
- mianowanie sędziów i profesorów
- stosowanie prawa łaski
- nadawanie obywatelstwa i zezwalanie na zrzeczenie się go
- powoływanie pierwszych prezesów i wiceprezesów Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego
- powoływanie prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
- powoływanie członków Rady Polityki Pieniężnej i Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
- występowanie z wnioskiem o powołanie prezesa Narodowego Banku Polskiego
- powoływanie i odwoływanie członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego
- zrzekanie się urzędu
Zobacz też: Wybory 2020. Kto kandyduje? Kandydaci na prezydenta - lista
