Zapłodnienie - wbrew pozorom zapłodnienie nie jest jednym momentem, wniknięciem plemnika do komórki jajowej. Proces ten trwa około 24 godzin. Zaczyna się, gdy plemnik zbliża się do komórki jajowej, a kończy, gdy podczas pierwszego podziału zygoty wymieszają się pochodzące od matki i ojca chromosomy. Ponad 50 procent zapłodnionych komórek jajowych ulega samoistnemu poronieniu.
Zygota - to pierwsza komórka, która powstaje w wyniku zapłodnienia i zawiera już pełen zestaw chromosomów (plemnik i komórka jajowa mają ich połowę). Zygota dalej dzieli się tworząc z czasem dorosły organizm.
Zarodek i embrion oznaczają to samo - w przypadku człowieka to organizm od 4. do końca 8. tygodnia od chwili zapłodnienia. Wcześniej, od zapłodnienia do końca 3. tygodnia trwa okres przedzarodkowy - zygota przekształca się w morulę, blastocystę i wreszcie tarczę zarodkową.
Płód to, u człowieka, organizm od początku 9. tygodnia ciąży aż do jej zakończenia.
Co się dzieje w kolejnych miesiącach ciąży?
Rys. iStock Rys. iStock
1. miesiąc (1-4 tydzień)
Długość zarodka: 4-5 mm
Początek tworzenia się układu oddechowego, nerwowego, moczowego, płciowego, skóry oraz kości. Tworzy się prosta rurka sercowa.
Pojawiają się zawiązki oczu, ust i nosa oraz pączki kończyn.
Ten etap zaczyna się od pojedynczej komórki, a kończy zarodkiem mającym wykształcone zaczątki większości organów. To również okres, w którym następuje bardzo wiele samoistnych poronień - zwykle kobieta nie wie wtedy nawet, że nastąpiło zapłodnienie a potem poronienie. Dla zarodka najbardziej niebezpiecznym etapem jest przejście z jajowodu i zagnieżdżenie się w macicy.
Rys. iStock Rys. iStock
2. miesiąc (5-8 tydzień)
Długość zarodka: 2,7-3,1 cm
Masa zarodka: 2-4 g
Trwa rozwój mózgowia, głowa wyraźnie dominuje nad resztą ciała
Zaczyna się różnicować płeć.
W ciele pojawiają się ośrodki kostnienia.
W tym czasie wykształcają się narządy zarodka. Twarz zaczyna nabierać cech ludzkich - w oczach pojawia się barwnik, więc stają się widoczne pod skórą, tworzą się wargi, szczęka i żuchwa są uformowane. Stają się widoczne uszy. Pracę zaczyna wątroba i serce.
Rys. iStock Rys. iStock
3. miesiąc (9-13 tydzień)
Długość płodu: 6-9 cm
Masa płodu: ok. 45 g
Działa już krążenie płodowe, całkowicie wykształcone jest łożysko.
Wyraźnie zaznaczone są stopy i palce.
Twarz ma już proporcje takie, jak u dziecka. Powstaje odbyt, nerki wytwarzają mocz, wykształcają się struny głosowe. Kończyny są już długie i cienkie, płód może zacisnąć pięść.
Rys. iStock Rys. iStock
4. miesiąc (14-17 tydzień)
Długość płodu: 12 cm
Masa płodu: ok. 110 g
Serce już bije, zawiązki nerek wydalają mocz.
Zamyka się podniebienie, tworzy przegroda nosowa.
Płeć jest już całkowicie zróżnicowana.
Skóra płodu jest niemal przezroczysta, narządy płciowe są na tyle wykształcone, że można je wyraźnie rozpoznać na USG. Pojawia się odruch ssania, płód wykonuje coraz więcej ruchów.
Rys. iStock Rys. iStock
5. miesiąc (18-22 tydzień)
Długość płodu: 19 cm
Masa płodu: ok. 300 g
Matka zaczyna odczuwać ruch płodu, bicie serca można usłyszeć podczas badania stetoskopem.
Skóra jest całkowicie pokryta meszkiem. Pojawiają się brwi i rzęsy, widać paznokcie. Rozwój mięśni sprawia, że płód jest coraz bardziej ruchliwy.
Rys. iStock Rys. iStock
6. miesiąc (23-27 tydzień)
Długość płodu: 23 cm
Masa płodu: ok. 630 g
Rozwijają się powieki i paznokcie, bardzo szybko rozwija się mózg i reszta układu nerwowego. Płuca są zdolne do oddychania gazem.
W 26. tygodniu wykształcają się połączenia nerwowe wzgórza - obszaru w mózgu, który odpowiada za ocenę bodźców zmysłowych. Uznaje się, że płód od tego czasu może odczuwać bodźce bólowe. Jednak zjawisko bólu to połączenie elementów fizjologicznych, emocjonalnych i poznawczych, nie wiadomo więc czy można mówić o nim na takim etapie rozwoju.
Rys. iStock Rys. iStock
7. miesiąc (28-31 tydzień)
Długość płodu: 27 cm
Masa płodu: ok. 1100 g
Skóra ma kolor różowoczerwony, znika zakrywająca źrenicę oka błona. Kości, choć miękkie, są już w pełni rozwinięte. Pojawiają się ruchy oddechowe.
To granica przeżywalności i prawidłowego rozwoju płodu w razie urodzenia.
Rys. iStock Rys. iStock
8. miesiąc (32-35 tydzień)
Długość płodu: 28-30 cm
Masa płodu: ok. 1800 g
Płód jest bardzo ruchliwy, ma otwarte oczy. Rośni ilość gromadzonego tłuszczu. Wykształcone są już odciski palców.
W razie urodzenia przeżyje z niewielką pomocą medyczną.
Rys. iStock Rys. iStock
9. miesiąc (36-40 tydzień)
Długość płodu: ok. 32 cm
Masa płodu: ok. 2500 g
Pod skórą tworzy się tkanka tłuszczowa, zanika meszek pokrywający ciało, za to rosną włosy na głowie.
Rys. iStock Rys. iStock
10. miesiąc (41 tydzień)
Długość: około 36 cm
Masa: 3000-3600 g
Oczy zyskują jednolite zabarwienie.
Kości czaszki kostnieją.
Czas na poród.
Materiał powstał na podstawie książki "Embriologia medyczna" Hieronima Bartela, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2009
