Nobel 2016 w dziedzinie medycyny i fizjologii dostał japoński badacz Yoshinori Ohsumi, który w latach 90. prowadził eksperymenty nad mechanizmem autofagii czyli wewnątrzkomórkowego pozbywania się obumarłych, szkodliwych lub zbędnych elementów. To jeden z kluczowych elementów działania organizmu, jednak przez wiele lat szczegóły jego działania pozostawały niewyjaśnione. Dopiero pomysłowe eksperymenty Ohsumiego pozwoliły poznać szczegóły.
Nietypowe jest to, że w tym roku zdecydowano się nagrodzić tylko jedną osobę - poprzednio w dziedzinie medycyny zdarzyło się to w 2010 roku, gdy nagrodę otrzymał Robert Geoffrey Edwards za opracowanie metody zapłodnienia in vitro.
Ohsumi wykorzystał w swoich badaniach komórki drożdży, które w wyniku mutacji nie potrafiły rozkładać wakuoli - wewnątrzkomórkowych struktur gromadzących m.in. zbędne i szkodliwe elementy. Potem pobudził drożdże do procesu autofagii nie dostarczając im substancji odżywczych. Dla komórki takie "głodzenie" to stan alarmowy, podczas którego uruchamiane są mechanizmy awaryjne. Jednym z nich jest "samopożeranie się" czyli rozkładanie tych struktur, które nie są absolutnie niezbędne do przetrwania. Komórka wykorzystuje je do odżywiania się próbując w ten sposób przetrwać okres głodu.
Ponieważ drożdże Ohsumiego potrafiły prowadzić autofagię, ale nie umiały usuwać jej śladów, w krótkim czasie japońskiemu badaczowi udało się uzyskać komórki pełne pęcherzyków pozostałych po procesie oczyszczania. Takie pęcherzyki, wakuole, stały się dobrze widoczne pod mikroskopem i można je było obserwować i badać. Wcześniej to się nie udawało, bo obserwację procesu autofagii trzeba prowadzić na żywych, działających komórkach.
Dalsze badania pozwoliły zidentyfikować geny odpowiedzialne za mechanizm autofagii, a to pozwoliło na kolejne eksperymenty. Dzięki nim poznano szczegóły tego procesu i jego znacznie. Okazało się, że autofagia służy sprzątaniu wewnątrz komórek - dzięki niej eliminowane są substancje szkodliwe, usuwane zużyte części komórki i inne elementy, które mogłyby zagrozić jej działaniu. Jednocześnie autofagia jest mechanizmem pozwalającym na szybkie dostarczenie niezbędnych składników w sytuacji, gdy pojawia się potrzeba błyskawicznej przebudowy struktur lub dostarczenia brakujących elementów. O znaczeniu autofagii może świadczyć fakt, że działa ona we wszystkich komórkach - nawet tak głęboko upośledzonych, jak komórki nowotworowe.