Oko Sahary - jak to możliwe, że na pustyni powstało gigantyczne koło?

Ludzie odkryli Oko Sahary dopiero dzięki lotom w kosmos. Gdy zaskoczeni astronauci zauważyli tajemniczy kształt, nie mieli pojęcia, co to jest. Naukowcy początkowo sądzili, że to krater, ale bliższe badania pokazały co innego.

Ta niezwykła struktura leży w środku pustyni i przez całe tysiąclecia nikt nie wiedział o jej istnieniu. Odkryto ją dopiero dzięki pierwszym lotom w kosmos - jednym z zadań załogi misji Gemini IV z 1965 roku było fotografowanie Ziemi i poszukiwanie na niej okrągłych struktur, które mogły być śladami po uderzeniach meteorytów. Ku swojemu zaskoczeniu astronauci zauważyli na Saharze ogromny, mający ponad 40 km średnicy, kształt. Koncentrycznie ułożone okręgi o różnych odcieniach żółtego, brązowego i szarego przypominały tęczówkę gigantycznego oka. Choć oficjalnie nazwano odkrycie Strukturą Richat, to najlepiej znana jest jako Oko Sahary.

Przez wiele lat sądzono, że kolisty kształt powstał w wyniku uderzenia meteorytu. Jednak im dokładniej go badano, tym sprawa stawała się dziwniejsza. Brakowało bardzo wielu elementów, które pojawiają się, gdy pędzący z prędkością dziesiątek tysięcy kilometrów na godzinę obiekt wpada w atmosferę, a następnie uderza w Ziemię. Nie było charakterystycznego centralnego wzniesienia, skał zmienionych temperaturą i ciśnieniem, uszkodzeń wokół domniemanego krateru.

Atlantyda czy kosmici?

Wobec braku prostego wyjaśnienia zaczęły się pojawiać dziwne teorie. Od interwencji kosmitów aż po  twierdzenie, że to ślad zaginionej platońskiej Atlantydy. Naukowcy skłaniają się jednak ku bardziej sensownym koncepcjom. Najbardziej prawdopodobna wydaje się ta, według której Oko Sahary zaczęło się tworzyć około 150 mln lat temu, gdy rozpadał się gigantyczny superkontynent Pangea. W tym czasie od tego, co dziś nazywamy Afryką oderwała się Ameryka Południowa, a obszar dzisiejszej zachodniej Sahary poddawany był gwałtownym zmianom sejsmicznym.

Wówczas z głębszych rejonów ku górze zaczęła się przebijać potężna „kropla” magmy. Po drodze topiła i rozpychała skały, nie przebiła się jednak na powierzchnię. W ten sposób powstało coś na kształt podziemnej kopuły z wypchniętych skał. 100 mln lat temu nastąpiła gwałtowna erupcja i kopuła zapadła się częściowo. Od tego czasu erozja stopniowo odsłaniała kolejne warstwy ściśniętych skał tworząc to, co dziś wygląda tak niezwykle.

Choć ta wersja wydarzeń wydaje się najbardziej prawdopodobna, to wciąż nie mamy pewności, jak powstało Oko Sahary. Dlaczego struktura jest niemal idealnie kolista?

Oko Sahary nie tylko zostało odkryte przez astronautów, ale służyło im przez wiele lat. Podczas trwania amerykańskiego programu lotów wahadłowców piloci statków kosmicznych używali kolistej struktury jako punktu orientacyjnego przydatnego w określeniu pozycji wahadłowca.