Główne skrzypce w tej opowieści zagrał Stanisław Miedza-Tomaszewski, plastyk, żołnierz AK i szwagier Jadwigi Kaczyńskiej. Wujek braci usłyszał, że poszukiwani są bliźniacy do filmu i odpowiedział na ogłoszenie - na wyrwanej z zeszytu kartce zapisał ich nazwiska i adres i wysłał. - Inni kandydaci dostarczali swoje zdjęcia - a tu tylko imiona, nazwisko i adres. Twórców filmu rozbawiła forma zgłoszenia. Postanowili dowiedzieć się, kim są zareklamowani chłopcy. Przysłali mi zaproszenie na eliminacje. Synowie chcieli na nie pójść, więc poszliśmy - opowiadała po latach Jadwiga Kaczyńska, matka bliźniaków.
Więcej informacji znajdziesz na stronie głównej Gazeta.pl
"Nieźle rozgarnięci" bracia Kaczyńscy
Bracia w tamtym czasie bardzo interesowali się filmem, czytali recenzje, a Jarosław marzył, by w jakimś filmie zagrać, choć było to marzenie "bardzo abstrakcyjne, jak o wygraniu miliona w totolotka". Z ponad 70 par bliźniaków, które dotarły na casting, wybrano zaledwie kilka, w tym Kaczyńskich. Jarosław twierdził, że wygrali casting to ze względu na dojrzały wiek i "niezłe rozgarnięcie". Lech - bo "dobrze się zapowiadali".
W wygranej pomogła też babcia, miłośniczka kina, z którą bliźniacy ćwiczyli sceny w trakcie eliminacji. Najważniejsza jednak, jak w całym życiu Kaczyńskich, była mama, która wzięła długi urlop w liceum, gdzie była polonistką, by móc być z synami podczas pracy na planie. Jej stałą obecność uwieczniono na zdjęciach Studia Filmowego "Kadr" - rozmawiającą z aktorką Heleną Grossówną czy montażystką Marią Mastalińską. Nie uwieczniono natomiast babci, która zmieniła Jadwigę Kaczyńską w opiece nad wnukami.
Opieka była konieczna, bo pomysły filmowców nie zawsze były rozsądne. Pojawiła się np. koncepcja, by bliźniaków spuścić na linie z czwartego piętra na sztucznych pelikanach - wypełnionych elektryką figurach okrytych gęsimi skórami. Protest mamy zaowocował tym, że spuszczono kukły, które zresztą za pierwszym razem pospadały.
"Dwa czorty", które podpaliły apartament w Grand Hotelu
"O dwóch takich, co ukradli księżyc" kręcono na wydmach pod Łebą i w Łodzi. W wytwórni - jak sami wspominali - zaznali aktorskiego świata. Zaczepiali Aleksandrę Śląską, jadali obiady z Bogumiłem Kobielą, spotykali też Marka Kondrata, który w tym czasie pracował przy "Historii żółtej ciżemki". - W ekipie było dużo osób barwnych, natomiast nie było postaci - mówiąc dzisiejszym brzydkim językiem - menelskich, jakie też w tym świecie nierzadko się zdarzają - mówił Jarosław Kaczyński.
Rok młodszy od braci Marek Kondrat tak wspominał Kaczyńskich z tamtych czasów:
To były dwa czorty, które ze swoją piękną matką mieszkały w tym samym hotelu i przewracały go do góry nogami. Byli żywiołem nie do opanowania, problemem edukacyjnym dla wszystkich, bo - żeby zrobili coś na gwizdek - trzeba ich było najpierw spacyfikować
Wspomniany hotel to o łódzki Grand, a bliźniacy faktycznie dokazywali. Wyłudzili od kierownika produkcji Włodzimierza Grocholskiego świecę dymną. Jarosław odpalił ją w pokoju, a ten po chwili wypełnił się gęstym, lepkim dymem. - Śmierdziało to nieludzko. Mama musiała zapłacić za solidne ekstra sprzątanie, pastowanie i odnowienie nadpalonych mebli - opowiadał w 1998 roku.
Nie potrafił jednak wyjaśnić, po co to zrobił. - Oczywiście nie byłem jakimś wariatem, wiedziałem, że nie można podpalać świecy w hotelu, miałem zamiar ją odpalić w jakimś stosowniejszym miejscu. Ale zwyciężyła ciekawość: "a jak potrę, to co będzie?" - mówił w rozmowie z "Rzeczpospolitą".
"Właśnie wtedy postanowiłem zostać politykiem"
Grocholski zapewniał w "Polityce", że ekipa dbała o to, by aktorski epizod nie zaważył za życiu braci. - Mieliśmy już doświadczenia z dziećmi grającymi w filmach - sława sprawiała, że po prostu głupiały, odbijało im. Wkładaliśmy ogromny wysiłek, żeby z braćmi nie stało się to samo. Chcieliśmy im uświadomić, że poza filmem mają wciąż normalne obowiązki - naukę, utrzymywanie porządku wokół siebie - mówił.
Filmowcy - zauważał tygodnik - nie mieli wpływu na odbiór filmu wśród rówieśników Kaczyńskich. Po premierze Jarosław i Lech nie byli przesadnie lubiani, bo inne dzieci zazdrościły im sławy. "Wiele lat później, gdy bracia sięgną po dwa najpoważniejsze stanowiska w kraju, a psychologowie będą rozpaczliwie szukać klucza do tego bądź co bądź fenomenu, rola epizodu filmowego i jego skutków będzie rozważana bardzo szeroko. Psychologowie będą się zastanawiać: czy już wówczas zrodziło się u nich poczucie wyobcowania i przekonanie, że wszyscy są przeciwko nim?" - pisała "Polityka".
Z pewnością wtedy u Lecha zrodził się pomysł na karierę. - Właśnie wtedy postanowiłem zostać politykiem - powiedział w wywiadzie-rzece "O dwóch takich... Alfabet braci Kaczyńskich". Jarosław o takiej drodze myślał ponoć wcześniej, przed zdjęciami do filmu Jana Batorego.
W obsadzie byli aktorzy urodzeni jeszcze w XIX wieku
Reżyser filmu zmarł ponad 40 lat temu. Nie żyje też większa część ekipy filmowej (życiorysy wielu filmowców są niekompletne), w tym II reżyser Aleksander Sajkow (zm. 2019 r.), autor zdjęć Bogusław Lambach (zm. 1988 r.) i piszący z Batorym scenariusz Jan Brzechwa (zm. 1966 r.).
60. rocznicy premiery filmu - poza Jarosławem Kaczyńskim - nie doczekał nikt z obsady filmowej. To zrozumiałe, zważywszy na fakt, że część aktorów urodziła się jeszcze w XIX wieku:
- Helena Grossówna - urodzona na początku XX wieku, na emeryturę przeszła krótko po nakręceniu filmu. Wcześniej występowała w warszawskich kabaretach i teatrzykach, jednocześnie dowodziła w stopniu porucznika oddziałem kobiecym w powstaniu warszawskim. Zmarła w 1994 roku;
- Jadwiga Kuryluk - również aktorka i żołnierka AK. Szerokiej widowni znana m.in. z roli matki Jana Serce. Zmarła w 1995 roku;
- Ludwik Benoit - mistrz drugiego planu, aktor charakterystyczny, znany z takich filmów jak "Ewa chce spać", "Jak rozpętałem drugą wojnę światową", "Krzyżacy" czy serialu "Noce i dnie". Żołnierz AK. Zmarł w 1992 roku;
- Janusz Strachocki - urodził się jeszcze z XIX wieku. Znany z roli Konrada von Jungingena w "Krzyżakach". Żołnierz AK. Zmarł w 1967 roku;
- Tadeusz Woźniak - grał m.in. w filmach "Kariera", "Lekarstwo na miłość" i - jak część kolegów z planu "O dwóch taki..." - w "Krzyżakach". Zmarł w 1973 roku;
- Bronisław Darski - grał epizodyczne role m.in. w "Zakazanych piosenkach" i "Inspekcji pana Anatola". Zmarł w 1964 roku;
- Stanisław Milski - urodzony jeszcze w XIX wieku. Nie tylko aktor, ale również baletmistrz, spiker, reżyser i szef teatru. Szerokiej publiczności znany m.in. z seriali "Chłopi" czy "Do przerwy 0:1";
- Wacław Kowalski - zapamiętany przede wszystkim jako Kazimierz Pawlak w "Samych swoich", "Nie ma mocnych" i "Kochaj albo rzuć", a także Ryszard Popiołek z serialu "Dom". Walczył w kampanii wrześniowej. Zmarł w 1990 roku;
- Henryk Modrzewski - urodzony w XIX wieku. Profesor wydziału aktorskiego w łódzkiej filmówce, związany przede wszystkim z teatrem. Zmarł w 1965 roku;
- Adam Pawlikowski - aktor niezawodowy, znany z roli barmana w "Popiele i diamencie", krytyk filmowy i muzyczny. Wirtuoz okaryny. Żołnierz Armii Krajowej. Zmarł w 1976 roku;
- Włodzisław Ziembiński - urodzony w XIX wieku. Aktor, reżyser teatralny i szef teatru. Zmarł w 1966 roku;
- Janusz Kłosiński, szerokiej publiczności znany z ról zbójnika Kuśmidra w "Janosiku", Czernousowa w "Czterech pancernych i psa", dyrektora Wardowskiego w "40-latku" i Wirskiego w "Lalce". Zmarł w 2017 roku;
- Marian Wojtczak - grał m.in. w "Jak rozpętałem II wojnę światową", "Chłopach" i "Krzyżakach". Zmarł w 1980 roku;
- Tadeusz Schmidt - zagrał m.in. w "Karino", "Panu Wołodyjowskim" i "Przygodzie na Mariensztacie". Zmarł w 1976 roku;
- Zdzisław Lubelski - wicedyrektor warszawskich teatrów - Ateneum i Dramatycznego. Grał drugoplanowe role m.in. w "Zakazanych piosenkach" i "Krzyżakach". Zmarł w 1965 roku.
- Włodzimierz Skoczylas - grał m.in. w "Karierze Nikodema Dyzmy", "Krzyżakach" i "Lalce". Zmarł w 1993 roku;
- Henryk Staszewski - aktor głównie teatralny. Zagrał m.in. w "Daleko od szosy". Zmarł w 2014 roku.
- Jerzy Walczak - zagrał m.in. w "Stawce większej niż życie" i "Kochajmy syrenki". Zginął w wypadku samochodowym w 1968 roku;
- Ryszard Ronczewski zagrał m.in. w "Weselu", "Pokłosiu" i "Starej baśni". Zmarł w 2020 roku.
Mniejsze role, nieuwzględnione w napisach, zagrali również Bolesław Kamiński (zm. 1992 r.), Marian Kociniak (zm. 2016 r.), Marian Łącz (zm. 1984 r.), Józef Łodyński (zm. 1984 r.), Michał Szewczyk (zm. 2021 r.) i Stanisław Tylczyński (zm. 1980 r.). Niezwykle ważne role odegrały również dwie aktorki, które użyczyły swoich głosów braciom Kaczyńskim: Danuta Mancewicz, głos Placka (zm. 2008 r.) i Maria Janecka, głos Jacka (zm. 2012 r.).
Od 12 lat nie żyje też Lech Kaczyński - prezydent RP i filmowy Jacek.
