Porażka polskiego rządu przed TSUE. Przepisy o wieku sędziów niezgodne z prawem unijnym

Polska naruszyła unijne prawo przyjmując ustawę o Sądzie Najwyższym, odsyłającą część sędziów w stan spoczynku - orzekł Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu. TSUE rozpatrywał skargę Komisji Europejskiej.

Wielka Izba Trybunału orzekła, że sędziowie Sądu Najwyższego są nieusuwalni, a obniżenie wieku emerytalnego i odsyłanie ich w stan spoczynku, narusza unijne traktaty. Dwie zasady - nieusuwalności i niezawisłości sędziowskiej są chronione prawem wspólnotowym - stwierdził Trybunał Sprawiedliwości, który podzielił tym samym argumenty Komisji Europejskiej.

To orzeczenie rozstrzyga spór kompetencyjny, daje Komisji narzędzia do oceniania reform wymiaru sprawiedliwości w unijnych państwach i tym samym ingerowania w system sądownictwa. Polski rząd wskazywał, że organizacja tego systemu leży wyłączenie w gestii unijnych krajów. Trybunał uznał jednak, że może kontrolować wypełnianie przez państwa członkowskie warunków zapisanych w artykule 19. unijnego traktatu, czyli de facto kontrolować poziom niezależności krajowych systemów sądowniczych.

Polska wycofała zmiany w ustawie

Ustawę o sądach powszechnych zaskarżyła do unijnego Trybunału Komisja Europejska w grudniu 2017 roku. Zakwestionowała zróżnicowanie wieku emerytalnego sędziów ze względu na płeć i zbyt duże uprawnienia ministra sprawiedliwości do odwoływania i powoływania sędziów. Uznała, że to zagrożenie dla niezawisłości sądownictwa.  

Polska wprowadziła później zmiany do ustawy: wiek emerytalny został zrównany, a o przedłużeniu czynnej służby decyduje KRS, nie minister. Komisja Europejska jednak skargi z Trybunału nie wycofała. Argumentowała, że nowelizacja nie rozwiązała wszystkich wątpliwości i że chce poczekać na ostateczne orzeczenie. Trybunał odniósł się do tego faktu. "Nie jest pewne, czy ta ustawa eliminuje podnoszone naruszenia prawa Unii, a w każdym razie z uwagi na znaczenie niezawisłości sędziowskiej w porządku prawnym Unii wciąż istnieje interes w tym, aby niniejsza sprawa została rozstrzygnięta" - czytamy w komunikacie TSUE. 

Odszkodowania dla sędziów?

Orzeczenie może otwierać drogę do odszkodowań tym sędziom, którzy zostali zmuszeni do przejścia na emeryturę przed nowelizacją ustawy. Ponadto, jak można usłyszeć w Trybunale, orzeczenie Wielkiej Izby będzie wykładnią, czy Komisja Europejska może ingerować w system sądownictwa w państwach członkowskich.