Wybory do Europarlamentu 2019. Jakie uprawnienia i ile rzeczywistej władzy ma PE?

Od 1979 r, czyli od pierwszych wyborów bezpośrednich rola Parlamentu Europejskiego nieustannie rośnie. Z ciała o charakterze konsultacyjnym staje się on obok Komisji Europejskiej, Rady Europejskiej i Rady Unii Europejskiej filarem porządku instytucjonalnego UE. Należy podkreślić, iż jest jedyną instytucją UE wybieraną bezpośrednio przez jej obywateli, tym samym legitymizuje on działania całej organizacji.

Wybory do Europarlamentu 2019. Uprawnienia typu konstytucyjnego i uprawnienia ratyfikacyjne

Siła i znaczenia PE wynika obecnie z faktu, iż żadna decyzja modyfikująca w istotny sposób funkcjonowanie Unii Europejskiej jak i jej politykę zewnętrzną nie może zostać podjęta bez jego akceptacji. Przejawia się to m.in. poprzez konieczność uzyskania zgody Parlamentu w takich kwestiach jak:

• przyjęcie traktatów o przystąpieniu nowych państw członkowskich, oraz traktatów stowarzyszeniowych,
• zawarcie umów międzynarodowych mających duże skutki budżetowe dla Unii,
• przyjęcie umów ustanawiających specjalne ramy instytucjonalne lub powodujące zmiany aktu przyjętego w drodze procedury współdecyzji z Radą Unii Europejskiej,
• zmiany aktów związanych z ordynacją wyborczą,
• ogłoszenie przez Radę zaniepokojenia możliwością poważnego naruszenia podstawowych zasad Unii przez państwo członkowskie przed skierowaniem do tego państwa członkowskiego zaleceń lub nałożeniem na nie kar,
• ponadto do kompetencji własnych Parlamentu należy inicjatywa zmiany traktatów, jak i ostateczna decyzja o powołaniu konwentu pracującego nad przyszłą zmianą traktatów.

Wybory do Europarlamentu 2019. Uprawnienia prawodawcze

W przeciwieństwie do parlamentów krajowych PE nie ma wyłącznych kompetencji w kwestii stanowienia prawa lecz raczej współuczestniczy on, zgodnie z właściwą w danym przypadku podstawą prawną, w procesie prawodawczym.

• Inicjatywa ustawodawcza należy do Komisji Europejskiej. Parlament natomiast może wezwać Komisję do złożenia wniosku ustawodawczego. W przypadku odnowy Komisja musi wyjaśnić powody takiego postępowania,
• PE na równi z Radą Unii Europejskiej kształtuje prawo (zgodnie z „procedurą współdecyzji”), w kilkudziesięciu dziedzinach takich jak bezpieczeństwo i sprawiedliwość, energia, handel zagraniczny, imigracja, ochrona konsumentów, transport, wspólna polityka rolna, zarządzanie gospodarcze czy zmiany klimatu,
• W kilku obszarach jak podatki, prawo konkurencji oraz wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa swoje zastosowanie znajduje procedura „konsultacji”. W takich przypadkach Parlament może zatwierdzić lub odrzucić wniosek ustawodawczy, ale również zaproponować do niego poprawki. Rada Unii Europejskiej nie musi uwzględniać stanowiska Parlamentu, ale musi czekać na nie przed podjęciem decyzji.

Wybory do Europarlamentu 2019. Uprawnienia kontrolne

Uprawnienia kontrolne PE odnoszą się przede wszystkim wobec Komisji Europejskiej i obejmują:

• zatwierdzanie składu Komisji i jej przewodniczącego,
• prawo uchwalania wotum nieufności wobec Komisji,
• zadawanie pytań Komisarzom,
• powoływanie komisji śledczych.

Wybory do Europarlamentu 2019. Uprawnienia budżetowe

Parlament jest jednym z dwóch organów zaangażowanych w kształtowanie budżetu. Jest on odpowiedzialny za:

• przygotowanie ogólnych wytycznych i kierunków wydatków,
• uchwalenie budżetu i kontrolę jego wykonania,
• udzielenie absolutorium z wykonania budżetu,
• zatwierdzenie wieloletnich ram finansowych w tym kolejnego na lata 2021-2027.

Do dodatkowych kompetencji PE mających bezpośredni wpływ na życie obywateli zaliczyć należy mianowanie Rzecznika Praw Obywatelskich, przyjmowanie petycji obywateli, czy organizowanie wysłuchań organizatorów zatwierdzonych europejskich inicjatyw obywatelskich.
Tym samym Parlament Europejski odgrywa istotną rolę w kształtowaniu polityk sektorowych, ustalaniu kierunków finansowania krótko- i długookresowego oraz ułatwianiu udziału obywateli w procesach decyzyjnych. Dodatkowo poprzez otwartą krytykę innych instytucji, poszczególnych funkcjonariuszy np. unijnych komisarzy lub też państw członkowskich ma on rosnące znacznie polityczne.

Wybory do PE Fot. Gazeta

Katarzyna Dośpiał-Borysiak, Katedra Systemów Politycznych
Zespół Badań Wyborczych UŁ

Zespół Badań Wyborczych Uniwersytetu Łódzkiego (ZBW) prowadzi działalność badawczą i edukacyjną w zakresie problematyki systemów wyborczych oraz zachowań wyborczych. Misją Zespołu jest integracja naukowców z różnych dyscyplin (przede wszystkim politologów i socjologów) w celu realizacji wspólnych przedsięwzięć badawczych w obszarze szeroko rozumianych studiów wyborczych.