Trybunał rozpatrywał skargę dwóch wdów po ofiarach katastrofy w Smoleńsku - Ewy Solskiej i Małgorzaty Rybickiej przeciw Polsce. "Skarżący sprzeciwiali się ekshumacji, pisali listy do prokuratora generalnego, składali zażalenia i zwracali się do sądów cywilnych, bez skutku" - orzekł sąd. Nakazał on rządowi zapłacić każdej kobiecie 16 tysięcy euro odszkodowania.
Według Trybunału, w polskim prawie nie ma mechanizmu, który posłużyłby do oceny sprzecznych interesów - chodzi o skuteczne wyjaśnianie przyczyn katastrofy smoleńskiej i respektowanie prawa rodzin do poszanowania zwłok ofiar. "W związku z tym skarżący zostali pozbawieni minimalnego stopnia ochrony, do którego mają prawo oraz prawa do szacunku dla ich życia prywatnego i rodzinnego" - napisano.
Jak orzekł Trybunał, prokurator w szczególności wydając nakaz dotyczący ekshumacji nie był zobowiązany przez kodeks postępowania karnego do oceny, czy cele dochodzenia mogły zostać osiągnięte za pomocą "mniej restrykcyjnych środków". "Także jego decyzja nie podlegała zaskarżeniu przed sądem karnym lub jakimkolwiek innym odpowiednim niezależnym organem. Podobnie sądy cywilne nie dokonały przeglądu konieczności ekshumacji ani nie rozważyły ??przedmiotowych interesów". "Ingerencja w prawo skarżących do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego nie odbyła się zgodnie z prawem" - uznał sąd.
Ziobro o zaniechaniach za czasów PO
Ewa Bialik z Prokuratury Krajowej powiedziała, że organ czeka na uzasadnienie wyroku. Wtedy zdecyduje, czy odniesie się do sentencji.
Odnosząc się do sprawy, minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro powiedział, że wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie jest porażką polskiej prokuratury. Tłumaczył, że działania prokuratury związane z ekshumacją wynikały z troski o przestrzegania prawa. Były dopełnieniem zaniechań popełnionych przez poprzedni rząd. Ziobro wyjaśnił, że źródłem problemu było nieprzeprowadzenie koniecznej sekcji wtedy, kiedy należało to zrobić, a więc bezpośrednio po sprowadzeniu ciał do Polski. To zaniechanie ma - jak mówił Prokurator Generalny - reperkusje w postaci konieczności ekshumacji ciał, a także w wyroku ETPC.
Z orzeczeniem nie zgadza się Małgorzata Wassermann. Posłanka PiS oraz córka zmarłego pod Smoleńskiem Zbigniewa Wassermanna zaznaczała, że ekshumacja była potrzebna, gdyż ciała były - jak podkreśliła - jedynym źródłowy materiałem dowodowym dostępnym w Polsce. - Dla mnie i dla mojej rodziny to było dramatyczne przeżycie, ale wiedzieliśmy, że nie ma innej możliwości - powiedziała Wassermann.
Dodała, że instytucje europejskie w sprawie Polski od pewnego czasu formułują coraz bardziej kuriozalne rozstrzygnięcia. W opinii Wassermann "być może jest to pewien zaczątek do tego, aby rozmawiać o zmianie przepisów i wprowadzeniu środka zaskarżenia". - Natomiast Prokuratura na pewno prawa nie złamała - zapewniła Małgorzata Wassermann.
Wicepremier Jarosław Gowin przekonywał z kolei, że działania polskiej prokuratury nie miały na celu znieważenia osób, które zginęły w Smoleńsku. Zwrócił uwagę, że polska tradycja jest nacechowana szczególnym szacunkiem dla zmarłych. - W niczym nie chcielibyśmy uchybić ich czci i pamięci - podkreślił Jarosław Gowin. Wicepremier dodał, że Polska przeanalizuje przedstawione przez Trybunał argumenty w tej sprawie.
Prawo do poszanowania życia prywatnego
Artykuł 8. Konwencji Praw Człowieka dotyczy prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Brzmi on:
1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób.
Całość wyroku w języku angielskim można przeczytać na stronie ETPCz.
Protesty przeciwko ekshumacjom
Ekshumacja szczątków Arkadiusza "Arama" Rybickiego odbyła się w połowie maja. Jak informowały wówczas media, w związku z protestem przeciwko tym działaniom, na cmentarz wysłano m.in. cztery autokary żandarmerii wojskowej i około 20 radiowozów. Funkcjonariusze zablokowali nekropolię, a grób otoczyli kordonem. Małgorzata Rybicka oceniła, że ekshumacja była nieuzasadniona pod względem prawnym, godzi w uczucia religijne i pamięć o bliskiej osobie. - Powinni się wstydzić wszyscy, którzy uczestniczą w tym barbarzyństwie - powiedziała.
Arkadiusz Rybicki i Leszek Solski
Ekshumacja szczątków Leszka Solskiego była ostatnią z ponad 80 ekshumacji. Odbyła się kilka dni po czynnościach przy grobie Rybickiego, również na gdańskim cmentarzu Srebrzysko. Na miejscu była policja i Żandarmeria Wojskowa.
Arkadiusz Rybicki był politykiem, działaczem społecznym i samorządowym. W PRL-u działał w "Solidarności", w 2005 roku został posłem. W latach 1999-2001 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Leszek Solski był działaczem Rodzin Katyńskich. Jego ojciec Kazimierz i stryj Adam zostali zamordowani w Katyniu.
Rybicki i Solski byli wśród 96 osób, które zginęły w katastrofie smoleńskiej, w drodze na obchody uroczystości 70. rocznicy zbrodni katyńskiej.
