Timmermans powiedział, że Komisja, w trzeciej już rekomendacji wysłanej do polskiego rządu, wyraża swoje zaniepokojenie w związku z systemowym zagrożeniem dla rządów prawa.
- Wysłaliśmy rekomendację i cierpliwie czekamy na odpowiedź. Na jej podstawie będziemy określać kolejne kroki. Nie przesądzam, jakie one będą - powiedział wiceszef KE.
Podkreślił, że ustawy dotyczące sądownictwa będą miały bardzo negatywny wpływ na niezawisłość polskiego wymiaru sprawiedliwości.
Polska ma miesiąc na odpowiedź
Timmermans poinformował, że KE daje Polsce miesiąc na wykonanie zaleceń:
Mam nadzieję, że tym razem reakcja będzie konstruktywna
Przypomniał, że Komisja wyciągnęła rękę do polskich władz i zachęcała do wstrzymania prac nad ustawami w polskim parlamencie. - Nie do końca to się udało, ale zauważamy, że prezydent zawetował dwie ustawy - powiedział wiceszef KE.
Komisja wzywa polski rząd do zajęcia się wskazanymi problemami w terminie miesiąca od otrzymania zalecenia i do poinformowania KE o podjętych krokach. Komisja zapewnia, że jest gotowa kontynuować konstruktywny dialog z polskim rządem.
Ustawy niezgodne z konstytucją
Frans Timmermans podkreślił, że ustawy zmieniające sądownictwo w Polsce są niezgodne z konstytucją i unijnymi traktatami. Podkreślił, że KE nie kwestionuje konieczności reformy sądownictwa. - Ale powinna być ona przeprowadzona zgodnie z konstytucją i tym, co wynika z traktatów europejskich - powiedział.
Zaznaczył, że niezawisłość sądów jest fundamentem. - Niezawisłe sądy to kluczowy warunek dla członkostwa w UE. Nie możemy akceptować systemu, który pozwala na dymisje sędziowskie na życzenie - powiedział.
Sędziowie nie mogą działać na zasadzie telefonu od ministra czy kogoś z partii
Co dokładnie niepokoi Komisję
Przyjęte dziś zalecenie w sprawie praworządności stanowi uzupełnienie dwóch wcześniejszych zaleceń, przyjętych 27 lipca i 21 grudnia 2016 r., i dotyczy braku niezależnej i zgodnej z prawem kontroli zgodności przepisów z konstytucją w Polsce.
Jak podaje KE, przesłane dziś Polsce zalecenie w sprawie praworządności dotyczy czterech ustaw:
- ustawy o Sądzie Najwyższym (prezydent zapowiedział zawetowanie)
- ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa (prezydent zapowiedział zawetowanie )
- ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (podpisanej przez prezydenta i oczekującej na wejście w życie)
- ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa (opublikowanej i obowiązującej od 13 lipca)
Według KE te ustawy doprowadzą do strukturalnego osłabienia niezależności sądów i niezawisłości sędziów w Polsce.
Co z "opcją nuklearną"?
Pytany czy KE może podjąć działania z art. 7, nazywane "opcją nuklearną" (dot. stwierdzenia ryzyka poważnego naruszenia przez państwo członkowskie wartości Unii), powiedział, że może tak być:
Zależy, co Polska zrobi w międzyczasie. Art. 7 może być uruchomiony nawet przed upływem miesiąca, jeśli sytuacja do tego dojrzeje
- Nasze rekomendacje wskazują wyraźnie, jakie działania polskich władz doprowadzą do uruchomienia przez nas artykułu 7 - powiedział wiceszef KE.
Jak podaje Komisja, w szczególności przeniesienie w stan spoczynku sędziów Sądu Najwyższego poważnie nasiliłoby systemowe zagrożenie dla praworządności.
Komisja wzywa zatem władze polskie, aby nie podejmowały żadnych kroków mających na celu przeniesienie lub wymuszenie przejścia w stan spoczynku sędziów Sądu Najwyższego. W przeciwnym przypadku Komisja gotowa jest uruchomić w trybie natychmiastowym mechanizm opisany w art. 7 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej
Komisja Europejska omówiła dziś planowane zmiany w sądownictwie w Polsce. Chodzi o podpisaną przez prezydenta ustawę o ustroju sądów powszechnych oraz dwie, które Andrzej Duda ma zawetować: o Sądzie Najwyższym i KRS.
Jeden z unijnych urzędników powiedział nieoficjalnie Polskiemu Radiu, że wobec tych dwóch ustaw Komisja ma poważne zastrzeżenia i obawia się, że w "jakiejś formie" powrócą.
Będą sankcje?
Jak dowiedziało się nieoficjalnie Polskie Radio, na stole były przygotowane dwa projekty decyzji. Przesądzony był właśnie pierwszy, czyli wysłanie rekomendacji do Polski w ramach prowadzonej procedury praworządności w sprawie zmian w sądownictwie.
Prowadzona procedura praworządności teoretycznie prowadzi do uruchomienia artykułu 7. unijnego traktatu, włącznie z sankcjami. Ale Bruksela o nich nie mówi, bo wie, że nie będzie wymaganej jednomyślnej zgody wszystkich krajów. Zapowiada natomiast, że jest bliska wysłania wniosku do państw o stwierdzenie zagrożenia dla praworządności w Polsce. Do jego przyjęcia potrzeba większości kwalifikowanej.
Druga decyzja, która według nieoficjalnych informacji leżała na stole, to rozpoczęcie postępowania o naruszenie unijnego prawa, które może zakończyć się w unijnym Trybunale Sprawiedliwości, a ten może zasądzać kary finansowe.
Instytucje międzynarodowe głęboko zaniepokojone
Komisja Europejska przypomina, że głębokie zaniepokojenie reformami polskiego systemu sądownictwa wyraziły różne podmioty i instytucje na szczeblu europejskim i międzynarodowym: przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości w całej Europie, w tym Sieć Prezesów Sądów Najwyższych Unii Europejskiej oraz europejska sieć rad sądownictwa, Komisja Wenecka, Komisarz Praw Człowieka Rady Europy, Komitet Praw Człowieka ONZ, a także liczne organizacje społeczeństwa obywatelskiego, takie jak Amnesty International i Sieć Współpracy na rzecz Praw Człowieka i Demokracji.
