Rano pojawiła się informacja, że prezydent wygłosi o godz. 10 oświadczenie. Dziennikarze spodziewali się, że prezydent będzie raczej mówił o zaplanowanych spotkaniach z I prezes Sądu Najwyższego Małgorzatą Gersdorf i przewodniczącym Krajowej Rady Sądownictwa Dariuszem Zawistowskim.
Po długim wstępie prezydent powiedział:
Zdecydowałem, że zwrócę z powrotem Sejmowi, czyli zawetuję ustawę o Sądzie Najwyższym, jak również o KRS, albowiem Sejm doprowadził do tego, że są one ze sobą powiązane
Andrzej Duda wyjaśnił, że zmiany w sądownictwie są potrzebne, ale nie zgadza się z pomysłem wzmocnienia władzy prokuratora generalnego nad Sądem Najwyższym.
Mocne słowa o prokuratorze generalnym
Duda podkreślił bardzo mocno, że w polskiej tradycji prawnej nie było nigdy rozwiązań, w których prokurator generalny mógł ingerować w funkcjonowanie Sądu Najwyższego.
- Zgadzam się ze wszystkimi tymi, którzy twierdzą, że tak być nie powinno i że nie wolno do tego dopuścić - powiedział prezydent.
Nawet prawicowi publicyści zwracają uwagę, że prezydent uderzył w ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobrę. Łukasz Warzecha pisze nawet, że "mocno".
Prezydent wyraził ubolewanie, że nie przedstawiono mu projektu ustawy o Sądzie Najwyższym zanim trafił do parlamentu. Zaznaczył, że jest zwolennikiem reformy sądownictwa, ale "reformy mądrej".
Prezydent posłuchał Romaszewskiej
Prezydent powiedział, że odbył liczne konsultacje z prawnikami i politykami, ale przede wszystkim z Zofią Romaszewską, która - jak przyznał - miała decydujący wpływ na jego decyzję.
Ocenił, że to właśnie słowa opozycjonistki z czasów PRL uderzyły go najbardziej:
Panie prezydencie, ja żyłam w państwie, w którym prokurator generalny miał nieprawdopodobnie silną pozycję i w zasadzie mógł wszystko i nie chciałabym z powrotem do takiego państwa wracać
- relacjonował słowa Zofii Romaszewskiej prezydent.
Będą projekty prezydenckie
Duda zapowiedział, że przygotuje w ciągu dwóch miesięcy nowe ustawy dotyczące Sądu Najwyższego i KRS.
- Chcę dokonać poprawy tych ustaw w ramach prezydenckiej inicjatywy ustawodawczej, tak aby polski wymiar sprawiedliwości i życie w tym zakresie w Polsce było naprawiane - zadeklarował Andrzej Duda.
Przesądziły protesty
Zaskakujące ogłoszenie decyzji w sprawie wet prezydent tłumaczył wysokim niepokojem społecznym. W tym kontekście wspomniał o demonstracjach pod domami prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego i szefa PO Grzegorza Schetyny.
Nie chcę, żeby ta sytuacja się pogłębiała, dlatego że to pogłębia podział w społeczeństwie
- powiedział prezydent. Zaapelował przy tym o spokój, zarówno do rządzących, jak i opozycji.
W komentarzach dominuje przekonanie, że na decyzję prezydenta wpływ miały masowe protesty, które od wielu dni organizowane są w całym kraju.
Polacy jesteście wielcy, to naprawdę wasz sukces - komentowały na gorąco w Sejmie posłanki Nowoczesnej. Po drugiej stronie kompletne zaskoczenie. Politycy PiS zamilkli.
Co PiS chciało zmienić w funkcjonowaniu KRS?
Ustawa o KRS przewidywała między innymi powstanie w Radzie dwóch izb oraz wygaszenie kadencji jej piętnastu członków-sędziów. Ich następców wybrałby Sejm, a nie jak dziś - środowiska sędziowskie.
Opozycja przekonywała, że ustawa jest dla PiS pretekstem do obsadzenia KRS-u swoimi ludźmi. Przedstawiciele Krajowej Rady Sądownictwa oraz stowarzyszeń sędziowskich alarmowali, że ustawa uzależni prezesów sądów od ministra sprawiedliwości oraz da mu możliwość swobodnego nakładania na nich kar finansowych.
Zawłaszczenie SN
Ustawa o Sądzie Najwyższym zmieniała strukturę sądu, wprowadzając m.in. Izbę Dyscyplinarną ze specjalnymi uprawnieniami. Ustawa przewidywała przeniesienie w stan spoczynku wszystkich sędziów Sądu Najwyższego i zmianę w sposobie wyboru I prezesa. Dalej orzekać mogliby tylko sędziowie wskazani przez prezydenta na wniosek ministra sprawiedliwości i KRS.
Konstytucjonaliści krytykowali
Konstytucjonaliści krytykowali forsowane przez PiS zmiany w sądach. - Przypatrywanie się każdej ustawie z osobna mogłoby tworzyć wrażenie, że chodzi o naprawianie pracy sądów. Jednak konstytucja mówi wyraźnie o podziale władzy i wszystkie te akty prawne w sposób jednoznaczny łamią tę regułę i dewastują system - mówił konstytucjonalista, dr Ryszard Balicki.
Ustawa o ustroju sądów będzie podpisana
Rzecznik prezydenta Krzysztof Łapiński poinformował, że Andrzej Duda podpisze trzecią z kontrowersyjnych ustaw: ustawę o ustroju sądów powszechnych.
Zmiany zaproponowane przez PiS znacząco wzmocnią pozycję ministra sprawiedliwości.
Dziś prezesów w apelacjach i okręgach wskazuje minister sprawiedliwości za zgodą zgromadzeń ogólnych, czyli innych sędziów. Po zmianach, minister będzie dodatkowo typował także prezesów i wiceprezesów w sądach najniższego szczebla - rejonowych. I będzie miał przy tym dużo większą swobodę niż teraz. Swój wybór będzie przedstawiał pozostałym sędziom już post factum.
Ministrowi będzie też łatwiej odwołać urzędujących prezesów i wiceprezesów.
Ta ustawa jest procedowania w trybie pendolino
