Józef i Wiktoria Ulmowie z Markowej na Podkarpaciu, którzy zostaną beatyfikowani 10 września w rodzinnej wsi Markowa, zostali zamordowani wraz z siedmiorgiem swych dzieci, przez niemieckich żandarmów 24 marca 1944 roku, za udzielenie pomocy Żydom. Niemcy zabili też ośmioro ukrywanych przez Ulmów Żydów.
Aktu beatyfikacji dokona wysłannik papieża Franciszka kardynał Marcello Semeraro, prefekt Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych. Wraz z nim liturgię koncelebruje blisko 900 księży i ponad 60 biskupów z Polski i zagranicy. Na uroczystości obecni są również przedstawiciele polskich władz. Na stadionie w Markowej zgromadziły się tysiące osób (według szacunków KEP w uroczystości może uczestniczyć ponad 30 tys. osób). W wydarzeniu bierze udział prezydent Andrzej Duda, który po zakończeniu mszy ma zabrać głos.
Do wydarzenia odniosła się w mediach społecznościowych także europosłanka Beata Szydło. "Dzień beatyfikacji Rodziny Ulmów ma dla nas, Polaków, wielkie znaczenie. Powinien jednak być też dniem refleksji dla Niemców. Niemcy ponoszą podwójną odpowiedzialność za zbrodnię w Markowej - raz, bo jej dokonali, a dwa, że nie zrobili nic, aby ukarać sprawców. Co więcej, zbrodniarze po wojnie stali się w Niemczech szanowanymi członkami społeczności" - napisała między innymi.
Beatyfikacja rodziny Ulmów. Po raz pierwszy w historii Kościoła beatyfikacji dostąpi cała rodzina
W rocznicę śmierci Ulmów, 24 marca, jest obchodzone święto państwowe - Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, uchwalony przez Sejm w 2017 roku. Kościół katolicki uznał czyn Ulmów jako męczeństwo za wiarę. Po trwającym blisko 20 lat procesie beatyfikacyjnym, 10 września wszyscy zostaną ogłoszeni błogosławionymi. Będzie to pierwszy w historii przypadek, kiedy beatyfikacji dostąpi cała rodzina, w tym dziecko urodzone w chwili męczeństwa matki - w trakcie zbrodni na rodzinie Ulmów. W okresie II wojny światowej, prawdopodobnie zimą 1942 roku, Józef i Wiktoria Ulmowie, wychowujący sześcioro małych dzieci, zdecydowali się przyjąć pod swój dach ośmioro Żydów z rodzin Gruenfeldów, Goldmanów i Didnerów. Około półtora roku ukrywali ich, żywiąc i udzielając wszelkiej pomocy, że świadomością, że ze strony okupacyjnych władz niemieckich grozi za to śmierć. Mimo że z okien swojego domu codziennie widzieli tzw. okop, czyli miejsce egzekucji, gdzie rozstrzelano kilkadziesiąt osób, nie odmówili pomocy.
Wiosną 1944 roku rodzina została zadenuncjowana przez Włodzimierza Lesia, posterunkowego granatowej policji w Łańcucie, który wcześniej zagarnął majątek rodziny Goldmanów. 24 marca o świcie niemieccy żandarmi wdarli się do domu Ulmów. Zabili ukrywających się tam Żydów, a następnie wyprowadzili przed dom Józefa Ulmę, jego żonę Wiktorię oraz ich dzieci. Małżonków zastrzelono na oczach dzieci, które zginęły zaraz potem. Najstarsza z rodzeństwa - Stanisława - miała osiem lat, najmłodsza - Maria - półtora roku.
Od strzału w tył głowy zginęli: Stanisława, Barbara, Władysław, Franciszek, Antoni i Maria. Niemcy zagrabili gospodarstwo Ulmów oraz mienie należące do zamordowanych Żydów. Rodzina Ulmów została pogrzebana w zbiorowej mogile. Krótko potem, mimo zakazu Niemców, kilku mężczyzn z Markowej wydobyło zwłoki i umieściło je w osobnych trumnach. Po wojnie szczątki ekshumowano i 11 stycznia 1945 roku pochowano na cmentarzu parafialnym.
W 1995 roku Józef i Wiktoria Ulmowie zostali pośmiertnie odznaczeni przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata". W 2010 prezydent Lech Kaczyński uhonorował ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Od 2016 roku w Markowej działa Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów. Placówka gromadzi dokumenty i pamiątki dotyczące niesienia pomocy ludności żydowskiej na okupowanych ziemiach polskich, a także organizuje uroczystości rocznicowe. W muzeum są też przechowywane ocalałe pamiątki po rodzinie Ulmów i część kolekcji fotografii wykonanych przez Józefa Ulmę.
Rodzina Ulmów z Markowej
Józef Ulma urodził się w 1900 roku w Markowej. Ukończył cztery klasy szkoły powszechnej oraz z wyróżnieniem Państwową Szkołę Rolniczą w Pilźnie. Prowadził gospodarstwo rolne, był znanym w okolicy sadownikiem, hodowcą pszczół i jedwabników, a także bibliotekarzem. Jego pasją było fotografowanie. Udzielał się społecznie, należał do Związku Mszalnego Diecezji Przemyskiej, działał też w Związku Młodzieży Wiejskiej "Wici". We wrześniu 1939 roku brał udział w wojnie obronnej. Szczególne miejsce w jego domowej bibliotece zajmowała Biblia, którą często czytał i podkreślał znaczące cytaty. Po jego śmierci, w egzemplarzu Pisma Świętego odnaleziono zakreślony fragment przypowieści o miłosiernym Samarytaninie z dopiskiem: "Tak".
Wiktoria Niemczak, urodzona również w Markowej, w 1912 roku, jako sześcioletnie dziecko straciła matkę. Przez pewien czas była wychowywana przez babcię. Ukończyła szkołę powszechną, a następnie kursy Uniwersytetu Ludowego w pobliskiej Gaci. Była członkinią Amatorskiego Zespołu Teatralnego w Markowej. Józef i Wiktoria wzięli ślub 7 lipca 1935 roku. Oboje małżonkowie należeli do Bractwa Żywego Różańca. W ich rodzinie panowała zasada, że nie można z domu wypuścić bez pomocy nikogo, kto przyszedłby o nią prosić.
W 1942 roku Ulmowie przyjęli pod swój dach osiem osób pochodzenia żydowskiego. Byli to: handlarz bydłem z Łańcuta Saul Goldman wraz ze swoimi czterema synami, dwie córki i wnuczka Chaima Goldmana z Markowej - Gołda Gruenfeld oraz Lea Didner z córeczką. Wskutek donosu, wszyscy zostali rozstrzelani przez Niemców, 24 marca 1944 roku. Zbrodni dopuściło się pięciu niemieckich żandarmów oraz kilku tzw. granatowych policjantów. Rozkaz mordu wydał dowodzący grupą, szef posterunku w Łańcucie porucznik Eilert Dieken. Inni żandarmi to: Joseph Kokott, Michael Dziewulski, Gustaw Unbehend i Erich Wilde. Zidentyfikowano również dwóch policjantów - Włodzimierza Lesia i Eustachego Kolmana. Włodzimierz Leś został zastrzelony w 1944 roku, z wyroku polskiego podziemia.
Przed sądem - w 1958 roku - stanął jedynie żandarm Joseph Kokott, wydany Polsce przez władze komunistycznej Czechosłowacji. Skazany na śmierć, zamienioną potem na 25 lat więzienia, zmarł w 1980 roku. Eilert Dieken po wojnie wrócił w rodzinne strony w Dolnej Saksonii i kontynuował służbę w policji zachodnioniemieckiej. Zmarł w 1960 roku. Nigdy nie stanął przed wymiarem sprawiedliwości.
O rodzinie Ulmów z Markowej powstają książki, jak "Rodzina Ulmów. W hołdzie miłosiernym" autorstwa Mateusza Szpytmy i Jarosława Szarka, a także filmy, między innymi dokument "Ulmowie. Świadectwo Sprawiedliwych" w reżyserii Dariusza Walusiaka, zrealizowany w 2004 roku i uaktualniony na podstawie badań historycznych w 2014. W czerwcu tego roku wszedł na ekrany kin obraz "Historia jednej zbrodni" Mariusza Pilisa.
W chwili wybuchu II wojny światowej wieś Markowa pod Łańcutem w dawnym województwie lwowskim zamieszkiwało około 120 osób narodowości żydowskiej. W 1942 roku większość z nich została wymordowana przez Niemców, nieliczni znaleźli schronienie u polskich rodzin. W kilku domach wojnę przeżyło co najmniej 20 Żydów. Potomkowie niektórych z nich przyjadą do Markowej na uroczystość beatyfikacji rodziny Ulmów.
