Badacze rozwiązali zagadkę getta warszawskiego. Ujawniono przeszłość przywódcy powstańców

Badacze z Centrum im. Menachema Begina w Jerozolimie dokonali przełomowego odkrycia dotyczącego komendanta Żydowskiego Związku Wojskowego Pawła Frenkela. Dowodził on jedną z największych organizacji biorącej udział w powstaniu w getcie warszawskim.

Dror Bar Yosef, badacz z Centrum im. Menachema Begina w Jerozolimie, odnalazł w archiwach Centrum Żabotyńskiego w Tel-Awiwie artykuł "Exodus z Warszawy" Jeremiasza Halperna, który odpowiadał szkolenia wojskowe w Beltarze. Tekst ma kluczową rolę w ustaleniu tożsamości przywódcy Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW), o którym do tej pory niewiele wiedziano.

Więcej podobnych informacji znajdziesz na stronie głównej Gazeta.pl.

Badacze ustalili tożsamość przywódcy powstania w getcie warszawskim

Według informacji przekazanych przez naukowców z Jerozolimy, we wspomnianym artykule Helpern ujawnia wiele szczegółów dotyczących życia Pawła Frenkela. Uważał, że jego prawdziwe imię to Jakub i pochodził ze zasymilowanej rodziny żydowskiej. "Był wybitnym oficerem, został szefem komórki Brit ha-Hajal (związku żydowskich kombatantów) w Białymstoku w 1934 r.; ukończył kurs żeglarski w Civitavecchia i odbył z nim rejs z Włoch do Palestyny i z powrotem" - pisał Helpern, cytowany przez Wirtualną Polskę.

Izraelski badacz Yossi Suede podczas webinaru "Możliwa identyfikacja dowódcy ŻZW Pawła Frenkla", które odbyło się w Muzeum Getta Warszawskiego, przekazał, że "z 90-procentową pewnością" ustalono podstawowe informacje dotyczące tożsamości Frenkla - przekazała WP.

Paweł Frenkel był dowódcą powstańców z getta warszawskiego, jednak do tej pory naukowcy nie wiedzieli na jego temat zbyt wiele. Dowodził Żydowskim Związkiem Wojskowym (ŻZW), konspiracyjnej grupy zbrojnej, która uczestniczyła w powstaniu. Niewiele o niej wiadomo, jej historię weryfikowano dopiero kilkanaście lat temu.

Paweł Frenkel pierwotnie miał się posługiwać imieniem Jakub. Zginął podczas strzelaniny z Niemcami przy ul. ul. Grzybowskiej 11 w Warszawie w maju bądź czerwcu 1943 r - informuje WP. Na temat tożsamości przywódcy ŻZW nie przekazywano do tej pory dokładnych informacji. Dopiero odnaleziony artykuł przybliżył postać Frenkela. "Był uczniem Szkoły Marynarki Wojennej w Civitavecchia i płynął z nim statkiem Sarah A z Włoch do Izraela" - przekazało Centrum im. Menachema Begina. Na podstawie wspomnień osób, które go znały, stworzono jego portret pamięciowy, teraz odnaleziono również jego zdjęcie. "Po artykule śledczy centrum zlokalizowali zdjęcia Jakuba Frankela i jego matki wiele szczegółów na jego temat. Jego opis i szczegóły pasują do opisu Pawła Frankla, choć nie można tego jeszcze określić z absolutną pewnością. Jego zdjęcie jako oficera wojska polskiego, zebrane w archiwach wojska polskiego, bardzo przypomina jeden z portretów stworzonych przez Gila Ghibli, malarza izraelskiej policji, w świetle świadectw ostatnich ocalałych, którzy go widzieli" - dodano.

Paweł Frenkel dowodził Żydowskim Związkiem Wojskowym

Żydowski Związek Wojskowy powstał najprawdopodobniej na przełomie 1942 i 1943 roku w getcie warszawskim. W jego skład wchodzili działacze ruchu syjonistów-rewizjonistów Włodzimierza Żabotyńskiego, jednak w szczególności członkowie młodzieżowej organizacji Betar. W latach 30. szkoleniem wojskowym zajmował się tam twórca wspomnianego artykułu Jeremiasz Halpern. We współpracy z rządem Benito Mussoliniego utworzył szkołę morską w Civitavecchia niedaleko Rzymu.

Badacze przejrzeli listę pasażerów okrętu, którym zdaniem Helperna podróżowali kadeci Betaru z Włoch do Palestyny - wśród nich miał się znajdować Frenkel (w odnalezionych aktach zapisywano jego nazwisko jako Frenkiel - red.). Rzeczywiście tak było, jednak figurował jako Jakub, a nie Paweł. "Z pomocą Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie i Archiwum Wojska Polskiego udało się odnaleźć wiele ważnych szczegółów dotyczących Jakuba Frenkiela. Wydaje się, że dziś ta identyfikacja jest najbliższa i najbardziej prawdopodobna charakterowi dowódcy ŻZW" - przekazało Muzeum Getta Warszawskiego. Według akt Frenkel pochodził z Białegostoku, nie z Warszawy. Urodził się 2 sierpnia 1911 r. W 1932 r. wstąpił do Wojska Polskiego i służył w 76. Lidzkim Pułku Piechoty. Nie ustalono jednak w jaki sposób Frenkel znalazł się w getcie.