- Jako mama wiem, że stan zdrowia psychicznego młodych jest alarmujący. Jako prezeska Fundacji UNAWEZA postanowiłam działać. Nie sprawimy, że w Polsce nagle będzie więcej specjalistów i oddziałów psychiatrii dzieciêcej. To, co teraz realnie możemy zrobić, to stworzenie systemu szybkiego reagowania w razie kryzysu psychicznego u dziecka i prewencja. Jeśli możemy szkolić się w zakresie pierwszej pomocy ofiarom wypadków, to możemy też wdrażać do naszego codziennego życia i programów edukacyjnych "pierwszą pomoc psychologiczną". Nad tym obecnie pracujemy ze sztabem doświadczonych ekspertów - mówi Martyna Wojciechowska, inicjatorka projektu Młode Głowy.
W badaniu "Młode głowy. Otwarcie o zdrowiu psychicznym" wzięło udział 184 447 osób w wieku 10-19 lat z całej Polski i wszystkich jej województw. Pełen raport jest dostępny na stronie młodegłowy.pl.
Wśród najczęstszych problemów młodzieży, które opisano w raporcie, wymieniono m.in. brak motywacji do działania, o którym w badaniu powiedziała ponad połowa badanych. Niemal co trzeci uczeń (28 proc.) nie ma chęci do życia, 37,5 proc. młodych ma poczucie osamotnienia, 32,5 proc. nie akceptuje tego, kim jest i jak wygląda, 30,6 badanych zgłasza kłopoty w nauce, a 37 proc. ma problemy ze snem.
Młode Głowy. Otwarcie o zdrowiu psychicznym Fundacja UNAWEZA
1,5 mln młodych Polaków myślało o samobójstwie
Katastrofalne są wyniki dotyczące zdrowia psychicznego. Co trzeci uczeń ma podejrzenie depresji, a 1 na 5 uczniów nie chce się żyć. Badacze pytali też o kwestię samobójstwa. Co czwarta młoda osoba (25,9 proc.) przyznała, że mówiła o samobójstwie. O podjęciu próby samobójczej myślało jeszcze więcej uczniów, bo aż 39,2 proc. Prawie co piąty uczeń (18,6 proc.) planował samobójstwo, a niemal co 10 badany (8,8 proc.) zadeklarował, że podjął próbę samobójczą. Fundacja wylicza, jak ogromna to grupa - według GUS w Polsce jest ponad 3,86 mln osób w wieku 10-19 lat, więc próbę samobójczą mogło podjąć nawet 340 tys. młodych, a myślało o niej nawet 1,5 miliona osób.
Dane policji za 2021 rok pokazują gwałtowny wzrost zachowań samobójczych wśród młodych osób. W 2021 roku 1496 dzieci i nastolatków poniżej 18. Roku życia podjęło próbę samobójczą, aż 127 z tych prób zakończyło się śmiercią. W stosunku do 2020 roku jest to wzrost odpowiednio o 77 proc. zachowań samobójczych oraz o 19 proc. śmierci samobójczych.
Młode Głowy. Otwarcie o zdrowiu psychicznym Fundacja UNAWEZA
Dzieci czują się niekochane. "Nigdy nie chciałam mieć takiego dziecka"
Mimo tak poważnego kryzysu psychicznego prawie 70 proc. badanych nigdy nie korzystało ze wsparcia psychologa w szkole lub poza nią. Większość badanych wie, że w ich szkole jest psycholog, ale tylko około 5 proc. deklaruje, że w trudnych chwilach skorzystałoby z jego pomocy.
Ponad połowa młodych wsparcia w trudnych chwilach szuka u rodziców, ale jednocześnie aż 12 proc., czyli więcej niż co 10 osoba czuje się przez rodziców niekochana.
Dzieci w badaniu podawały przykłady komunikatów padających z ust rodziców: "Czemu się nie uczysz. Przynosisz mi wstyd", "Idź robić to co wychodzi ci najlepiej, czyli podkul ogonek i wy****dalaj", "Po prostu nic nie umiesz i tylko i wyłącznie użalasz się nad sobą", "Nigdy nie chciałam mieć takiego dziecka. Wstydzę się ciebie. Zacznij wyglądać normalnie, wtedy wyjdziemy razem do sklepu", "Dziecko, ty lepiej nie myśl, bo ci to ewidentnie nie wychodzi".
Podobny odsetek uczniów czuje, że nie ma ani jednej osoby, który w pe³ni ich akceptuje. Co trzeci uczeń uważa, że jego wartość zależy od akceptacji innych i regularnie postępuje wbrew sobie, aby być akceptowanym.
Skrajnie niska samoocena i poczucie bezużyteczności
Niemal połowa młodych (46 proc.) to osoby o skrajnie niskiej samoocenie. Prawie 60 proc. uczniów czasami czuje się bezużytecznymi. Jedna na trzy młode osoby nie lubi siebie, a co czwarty uczeń uważa, że jest mniej wartościowy od innych ludzi. Do tego 32,3 proc. badanych ocenia się przez pryzmat swojego ciała.
Młode Głowy. Otwarcie o zdrowiu psychicznym Fundacja UNAWEZA
Inne przykłady tego, co dzieci słyszą od osób sobie bliskich: "Nienawidzę cię", "Rzygać mi się chce, jak na ciebie patrzę", "Zabij się", "Boże, że ja takie coś urodziłam", "Brzydzę się tobą", "Jesteś moim największym błędem", "Jesteś wpadką, szkoda, że żyjesz".
Ponad 80 proc. badanych nie znajduje rozwiązań w kłopotliwej sytuacji, grubo ponad połowa niekiedy uważa, że jest do niczego, a co drugi uczeń nie jest z siebie dumny.
Przemoc i zachowania autodestrukcyjne
Młodzi mówili również o przemocy - co trzeci uczeń przyznał, że hejtuje innych, a prawie połowa w ciągu ostatniego miesiąca doświadczyła hejtu w siebie. W 42,6 proc. hejt ten dotyczył wyglądu fizycznego. Hejtu od rówieśników z klasy doświadcza 41,9 proc. Co 10 deklaruje, że doświadcza przemocy rówieśniczej, a 1/3 uczniów deklaruje, że najczęściej okrutne treści o sobie samym słyszy od siebie.
Widocznym problemem są też zachowania ryzykowne i autodestrukcyjne. 16 proc. uczniów przyznało, że okalecza swoje ciało, prawie połowa objada się lub głodzi, a 34,2 proc. przyznaje, że pomimo złego samopoczucia regularnie ćwiczy ponad siły.
Młode Głowy. Otwarcie o zdrowiu psychicznym Fundacja UNAWEZA
Do poszczególnych obszarów eksperci wydali kilkadziesiąt rekomendacji. Wśród nich znalazły się m.in. Wprowadzenie oddziaływań profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania osamotnieniu dzieci i młodzieży, Zwiększenie działań na rzecz profilaktyki zachowań związanych z kryzysem psychicznym i kryzysem suicydalnym, Przygotowanie nauczycieli do udzielania pomocy w zakresie wspierania dzieci i młodzieży zmagającej się z kryzysem psychicznym, Wzmocnienie roli psychologa szkolnego, Uznanie problemu e-uzależnień jako problemu społecznego oraz zabezpieczenie go w strategicznych dokumentach.
Fundacja tworzy ogólnodostępny program profilaktyczny
Raport jest zaledwie punktem wyjścia do kolejnych działań Fundacji UNAWEZA. Wraz ze sztabem specjalistów organizacja tworzy obecnie ogólnodostępny i darmowy program profilaktyczny dla młodych osób, dla rodziców i nauczycieli. Będzie dostępny już w nadchodzącym roku szkolnym. "To realne narzędzia, które pomogą budować dzieciom ich zdrowie psychiczne" - czytamy.
Ponadto na stronie młodegłowy.pl można zapoznać się z kampanią opartą na 12 bohaterach i ich przesłaniu do młodych ludzi. "Tą częścią chcielibyśmy zainteresować twórców i poprosić ich o nagłośnienie i/lub podzielenie się swoimi historiami z #otwarcieozdrowiupsychicznym. Chcemy normalizować rozmawianie o zdrowiu psychicznym" - pisze UNAWEZA.
Partnerem projektu i kanałem komunikacji jest TikTok. Rolą platformy jest zwiększenie rozpoznawalności kampanii, samej problematyki zdrowia i dobrostanu psychicznego oraz edukacja np. w zakresie dostępnych form pomocy i normalizacja sięgania po nią. Na profilu tiktok.com/@mlode_glowy publikowane są treści związane różnymi zagadnieniami zdrowia psychicznego. Inicjatywa jest szeroko promowana na platformie w najbardziej zasięgowych formatach.
To właśnie między innymi partnerstwo TikToka w inicjatywie Fundacji Martyny Wojciechowskiej zaalarmowało Mikołaja Pawlaka. Rzecznik praw dziecka wystosował w tej sprawie list do ministra edukacji Przemysława Czarnka. Pawlak twierdzi, że rodzice nie byli informowani o partnerstwie TikToka, a "chińska aplikacja jest niebezpieczna". Fundacja odpiera zarzuty, wyjaśniając, że TikTok jest partnerem akcji tylko w zakresie wsparcia komunikacyjnego, nie była organizatorem i nie ma możliwości zbierania danych uczniów.
