Grzyby 2021. Które grzyby trujące są podobne do jadalnych? [PORADNIK SANEPIDU]

W najbliższych dniach pogoda będzie sprzyjała wysypowi grzybów. Już teraz rozpoczął się sezon, a grzybiarze wracają z pełnymi koszami - mimo tego warto przypomnieć, jakie grzyby trujące są łudząco podobne do jadalnych odmian. Poradnik na ten temat przygotowała Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu.

Duża ilość opadów pod koniec sierpnia i planowany na pierwszą dekadę września wzrost temperatury spowoduje wysyp grzybów w lasach. Już w pierwszych dniach września nad Polską ma pojawić się układ wysokiego ciśnienia, który da nam więcej dni ze słońcem, wzrost temperatury i spadek liczby opadów. W pojedynczych dniach pojawią się nawet pojedyncze "dni gorące".

Pogoda będzie sprzyjać wysypowi grzybów

To wszystko sprawi, że grzybiarze będą mogli liczyć na prawdziwie udane zbiory. Oznacza to też jednak, że częściej mogą pojawiać się wszystkie odmiany grzybów - także te trujące. Niestety niektóre z nich są łudząco podobne do jadalnych odmian. Jak prawidłowo je rozróżnić? Z pomocą przychodzi poradnik, który został udostępniony przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Poznaniu.

Na początku warto napisać, że większość z najbardziej niebezpiecznych i śmiertelnie trujących grzybów występujących w Polsce ma blaszki o białym zabarwieniu. To właśnie zbieranie grzybów z blaszkami na spodzie kapeluszy wymaga największej ostrożności i wiedzy grzybiarzy. Przed włożeniem ich do koszyka należy dokładnie sprawdzić każdy grzyb.

Grzyby opisane po lewej stronie są śmiertelnie trujące, a po prawej to grzyby jadalne, które często są mylone (zwłaszcza przy młodych egzemplarzach):

• muchomor sromotnikowy - mylony z grzybami: czubajka kania, gąska zielonka, gołąbek zielonawy;
• muchomor plamisty - mylony z grzybem: czubajka kania;
• lisówka pomarańczowa - mylona z pieprznikiem jadalnym
• goryczak żółciowy - mylony z borowikiem szlachetnym;
• pieczarka żółtawa - mylona z pieczarką polną, dwuzarodnikową, zaroślową;
• mleczaj wełnianka - mylony z grzybem mleczaj rydz;
• gąska siarkowa - mylona z gąską zielonką.

Muchomor sromotnikowy - opis, występowanie

• Muchomor sromotnikowy ma kapelusz oliwkowozielony lub białawozielony. Jego brzeg często jest jaśniejszy. W młodych okazach kapelusz jest okrągły, a potem płaski, dochodzący do 15 cm średnicy. Blaszki tego muchomora są gęste, zawsze nieskazitelnie białe i nieprzyrośnięte do trzonu. Trzon ma pusty, smukły i z charakterystycznym zygzakowatym wzorkiem (jak u węża). Młode okazy mają wiszący mankietowy pierścień, który czasem odpada. Miąższ owocników jest biały, początkowo bez zapachu, a później o lekko słodkim, miodowym zapachu.

Muchomor sromotnikowy fot. wikimedia commons

• Występowanie: pojawia się w lasach liściastych i iglastych, ale też ogrodach i parkach w okolicach dębów i buków.
• Czas występowania: czerwiec-październik.
• Ostrzeżenie: grzyb jest śmiertelnie trujący, nawet w małych ilościach. Toksyny uszkadzają wątrobę i są podatne na gotowanie czy suszenie. Objawy występują po 9-12 godzinach (wymioty, biegunka).

Muchomor plamisty - opis, występowanie

• Muchomor plamisty ma szarobrązowy lub żółtobrązowy kapelusz, z białymi łatkami, które da się zmyć. Najpierw kapelusz jest kulisty, a później płaski do średnicy 5-10 cm. Przy wyrośniętych okazach brzeg staje się karbowany. Blaszki są białe i gęste, a trzon biały, smukły i z gładkim pierścieniem. Miąższ jest biały i nie zabarwia się po przekrojeniu. W zapachu przypomina rzodkiewkę.

Muchomor plamisty fot. Wikimedia Commons/Tomasz Sobczak

• Występowanie: w lasach liściastych i iglastych na glebach piaszczystych.
• Czas występowania: lipiec-listopad.
• Ostrzeżenie: objawy zatrucia pojawiają się po jednej do czterech godzin po spożyciu grzyba. Pojawiają się wymioty, duże osłabienie, suchość w gardle, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, przyspieszenie akcji serca, zaburzenia równowagi, omamy wzrokowe i słuchowe.

Lisówka pomarańczowa - opis, występowanie

• Lisówka pomarańczowa ma lejkowaty kapelusz o średnicy 2-7 centymetrów, który z czasem staje się silnie podwinięty. Ma odcień jaskrawopomarańczowożółty lub rudobrązowy. Skóra kapelusza jest zamszowata. Blaszki są gęste, rozwidlone i zbiegające się na trzon. Trzon jest węższy przy podstawie i ma barwę identyczną jak kapelusz i blaszka. Miąższ pomarańczowy, miękki, elastyczny, bez zapachu i o łagodnym smaku.

Lisówka pomarańczowa fot. Wikimedia Commons/Jerzy Opioła

• Występowanie: w lasach iglastych, głównie na ściółce, niekiedy również na kawałkach drewna.
• Czas występowania: wrzesień-listopad,
• Ostrzeżenie: grzyb nie jest trujący, ale może powodować dolegliwości trawienne. Zatrucie może pojawić się nawet kilka dni po ich spożyciu.

Goryczak żółciowy - opis, występowanie

• Kaplusz goryczaka żółciowego jest półkolisty, potem poduchowaty. Ma kolor od jasnobrązowego, do czerwonawobrązowego. Trzon smukły, z ciemną siateczką. Miąższ jest biały, ale smak ma bardzo gorzki. Można go rozpoznać dotykając czubkiem języka powierzchni kapelusza. Rośnie w ściółce i mchu, pod sosnami i świerkami.
• Ostrzeżenie: zawiera śladowe ilości trucizny takiej, jak u muchomora czerwonego. Nawet niewielka jego ilość sprawi, że potrawa jest tak gorzka, że nie da się jej zjeść.

Goryczak żółciowy fot. Wikimedia Commons/ Jerzy Opioła

Pieczarka karbolowa (żółtawa) - opis, występowanie

• Ma biały kapelusz, z gładką powierzchnią, początkowo kulisty a później spłaszczony. Po naciśnięciu kapelusz żółknie. Blaszki są gęste, u młodych okazów różowe, a potem wrązowoczarne. Trzon smukły z podwójnym, białym pierścieniem. Po przekrojeniu miąższ z białego przebarwia się na intensywnie żółty kolor.
• Występowanie: w lasach liściastych i iglastych, parkach, ogrodach, na łąkach.
• Czas występowania: maj-październik.
• Ostrzeżenie: nieprzyjemny zapach. Jest trujący, ale nie u każdej osoby wywoła objawy. Powoduje silne zaburzenia trawienne.

Pieczarka karbolowa fot. wikimedia commons

Mleczaj wełnianka - opis, występowanie

• Kapelusz ma zawinięty brzeg, ze środkiem w kształcie lejka, o średnicy do 10 cm. Kolor kapelusza jest łososioworóżowy do różowego, posiada koliste pręgi. Blaszki białe do cielistoróżowych, gęste i zbiegające na trzon. Trzon białawy lub brązowaworóżowy. Mają też bardzo ostry smak.
• Występowanie: pod brzozami w lasach i parkach, na kwaśnych glebach piaszczystych i gliniastych.
• Czas występowania: sierpień-październik.
• Ostrzeżenie: po zjedzeniu wywołuje ciężkie rozstroje żołądkowo-jelitowe.

Mleczaj wełniaka fot. Wikimedia Commons

Gąska siarkowa - opis, występowanie

• Ma kapelusz o siarkowożółtym odcieniu. Blaszki są grube, siarkowożółte, szeroko ustawione. Trzon zazwyczaj barwy kapelusza, tak samo jak miąższ. Zapach jest nieprzyjemny, przypomina karbid (środek na krety),
• Występowanie: w lasach liściastych i iglastych.
• Czas występowania: lipiec-październik.
• Ostrzeżenie: silnie trujący grzyb, w stanie surowym zawiera substancje rozpuszczające krew. Po ugotowaniu ma bardzo nieprzyjemny smak.

Gąska siarkowa fot. Wikimedia Commons/Eric Steinert

Pierwsze objawy zatrucia grzybami mogą pojawiać się długo po ich spożyciu, w niektórych przypadkach nawet po kilku dniach. Trujące grzyby sieją spustoszenie w organizmie, a w najgorszym wypadku mogą prowadzić do śmierci. Osoby, które nie są pewne, czy grzyb jest jadalny, powinny zrezygnować z wkładania go do koszyka.