Środa Popielcowa jest początkiem trwającego 40 dni Wielkiego Postu. Tradycyjnie tego dnia wszyscy wierzący udają się do kościoła, by posypać głowę popiołem. Zwyczaj ten ma symbolizować żałobę i pokutę oraz przypominać wszystkim o śmiertelności. Od tego dnia liturgia zdominowana jest przez kolor fioletowy, w kościołach rzadziej też dzwonią dzwony. Podczas postu powinno się powstrzymywać od objadania się, picia alkoholu i uczestniczenia w hucznych zabawach.
Msza odprawiana w Środę Popielcową nie jest dla katolików obowiązkowa. Zgodnie z zapisami Kościoła wierzący zobowiązani są do uczestniczenia we mszy świętej w każdą niedzielę oraz w tzw. święta nakazane: Święto Bożej Rodzicielki Maryi (1 stycznia), Objawienia Pańskiego (6 stycznia), Boże Ciało/Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (15 sierpnia), Wszystkich Świętych (1 listopada) i Boże Narodzenie (25 grudnia). Brak uczestnictwa we mszy świętej podczas Środy Popielcowej nie jest więc uznawane za grzech.
Zgodnie z kodeksem prawa kanonicznego wierzących obowiązuje w czasie Wielkiego Postu wstrzemięźliwość od przyjmowania pokarmów mięsnych. Ponadto katolicy powinni stosować się do postu ścisłego, który zakłada spożywanie trzech posiłków w ciągu dnia, w tym tylko jednym można najeść się do syta. Post obowiązuje wierzących od 18 do 60. roku życia. Z mięsa powinny rezygnować już nastolatkowie mający powyżej 14 lat.