We wtorek 26 czerwca Międzynarodowe Stowarzyszenie Adwokatów i Prawników Żydowskich (The International Association of Jewish Lawyers and Jurists - IAJLJ) złożyło w polskim Trybunale Konstytucyjnym opinię Amicus Curiae, dotyczącą nowelizacji ustawy o IPN.
6 lutego nowelizację do TK skierował prezydent Andrzej Duda, jednocześnie podpisując ustawę. Najwięcej kontrowersji budził ogólnikowy zapis, według którego bezwzględnie karane ma być przypisywanie Polakom odpowiedzialności za zbrodnie, które podczas II wojny światowej popełniła III Rzesza (oraz inne zbrodnie przeciwko ludzkości).
Ustawa o IPN. Stowarzyszenie ostrzega przed "efektem mrożącym"
Zdaniem IAJLJ nowelizacja ustawy o IPN "przekracza granice dopuszczalności ograniczenia tych wolności w demokratycznym państwie prawnym, zarówno z punktu widzenia Konstytucji RP, jak i prawa międzynarodowego".
Prawnicy wskazują również, że ustawa może prowadzić do "efektu mrożącego" - to określenie dotyczy takiego formułowania przepisów prawa, by uniemożliwić bądź zniechęcić do podejmowania dyskusji lub kontestowania przepisów, pod groźbą kary. W tym wypadku chodzi o debatę na temat zbrodni z okresu II WŚ.
Kwestionowane przepisy stanowią jeszcze dalej idącą formę ograniczenia wolności słowa niż wielokrotnie krytykowana regulacja dotycząca przestępstwa zniesławienia
- podkreślają prawnicy z żydowskiej organizacji.
Ustawa o IPN "szkodzi Polsce"
- Nałożenie tego typu karnych restrykcji na wolność słowa pozwala nie tylko na wzrost antysemickich nastrojów i wzmocnienie tych, którzy zaprzeczają istnieniu Holokaustu, lecz jednocześnie szkodzi samej Polsce oraz jej relacjom z narodem żydowskim - powiedział adwokat Meir Linzen, prezydent IAJLJ, cytowany w komunikacie.
Przedstawiciele Stowarzyszenia IAJLJ oceniają też, że nowelizacja ustawy o IPN pogarsza reputację Polski, ponieważ "naraża Polskę na zarzuty fałszowania prawdy historycznej dotyczącej Holokaustu". Co więcej, w opinii czytamy, że nowelizacja doprowadza do tego, że Polska jest "stawiana w jednym rzędzie z reżimami", które negują Holocaust.
Dwa postulaty ws. ustawy o IPN
W opinii Amicus Curiae IAJLJ zawiera dwa postulaty: jeden dotyczy doprecyzowania wniosku do TK przez prezydenta (chodzi o "zbyt wąski zakres zaskarżenia nowelizacji ustawy") oraz by Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność z konstytucją zapisów "dotyczących ścigania przestępstw polegających na formułowaniu niezgodnych z faktami wypowiedzi dotyczących odpowiedzialności Narodu Polskiego lub Państwa Polskiego".
Trybunał Konstytucyjny nie wyznaczył jeszcze daty posiedzenia w sprawie nowelizacji ustawy o IPN, jednak dojdzie do tego w nadchodzących miesiącach. TK do końca lipca tego roku ma czas na wyznaczenie terminu.
Nowelizacja ustawy o IPN na przełomie 2017 i 2018 roku, a także później, doprowadziła do pogorszenia stosunków Polski z Izraelem, a później także ze Stanami Zjednoczonymi. O jej negatywnym wpływie mówił także prezes IPN Jarosław Szarek.
