0°C przy gruncie w Jeleniej Górze, zaledwie jeden stopień w innych miastach - taka była pogoda we wtorek rano (19 września). Choć wrześniowe przymrozki nie są niczym niezwykłym, od razu zdają się ostrzegać przed nadchodzącą zimą.
I choć pewnie był to przypadek, to również we wtorek pojawiły się doniesienia, że czeka nas w tym roku "zima stulecia". Czy rzeczywiście jest się czego obawiać? I czy w ogóle możemy dokładnie to przewidzieć?
Zimy stulecia raczej nie będzie...
Prognozę "zimy stulecia" skomentował autor bloga meteomodel.pl. Przytacza tzw. modele pogody, na podstawie których tworzone są prognozy.
Z dwóch różnych modeli (amerykański CFSv2 i brytyjski Met Office) wynika, że zimowe miesiące miałyby być cieplejsze od średniej. Według modelu brytyjskich naukowców istnieje ok. 60 proc. szans, że zima w Polsce będzie cieplejsza niż średnio.
Jednak na podstawie takich modeli trudno stworzyć wiarygodne prognozy. To, że zima może być cieplejsza od normy, nie oznacza, że nie czekają nas mrozy w konkretnym okresie.
... ale na razie nie ma też wiarygodnych prognoz
Takich długoterminowych prognoz polski Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w ogóle nie wydaje ani nie komentuje. Dlaczego? - Mają one niewystarczającą sprawdzalność, żeby narodowe służby meteorologiczne mogły się takimi prognozami "chwalić" i je oficjalnie publikować - tłumaczy w rozmowie z Gazeta.pl Michał Kowalewski, klimatolog Instytutu. - Ryzyko, że taka prognoza się nie sprawdzi, jest byt duże - dodaje.
- Mówimy o okresie miesięcznym, a nawet kwartalnym - prognoza na cały sezon - mówi badacz z IMGW. Wspomina, że kilka lat temu wydano prognozę, że pogoda latem będzie w normie.
- I sprawdziła się. Tyle, że był bardzo nieudany lipiec, a za to lepszy sierpień i bardzo ciepły wrzesień. Z perspektywy Polaka, który w lipcu miał urlop, a w sierpniu i wrześniu siedział w biurze, ta prognoza była zupełnie nietrafiona. Bo my mówiliśmy, że będzie w normie, a on siedział nad morzem albo w górach w kurtce. Ale średnia z trzech letnich miesięcy była taka, jak miała być - opowiada klimatolog.
- Teraz dziennikarze pytają, jakie będą święta, a to trzy konkretne dni. Można spodziewać się, że druga połowa grudnia będzie cieplejsza czy zimniejsza niż w normie. Ale czy to trafi na święta, czy na trzy dni przed lub po, tego z perspektywy trzech miesięcy nie powiemy.
Skąd biorą się prognozy na całą zimę?
Prognozy układane są w oparciu o modele. - Na ich podstawie widzimy na przykład, że grudzień będzie dwie klasy cieplejszy i jedną klasę bardziej wilgotny niż tzw norma wieloletnia - mówi klimatolog. Te dane odnosi się do średniej 30- 50-letniej dla danej lokalizacji, z poprawką na zmiany klimatu. - Sprawdzamy, jaką wartością będą te dwie klasy, dodajemy lub odejmujemy od średniej i otrzymujemy prognozę - tłumaczy.
Po zakończeniu danego okresu bada się sprawdzalność danej prognozy. - Patrzymy, jaka była średnia temperatura, suma opadów, i patrzymy, czy prognoza zmieściła się w danym przedziale. Na przykład jeśli miało być dwie klasy poniżej, czyli między -8 a -9 stopni, a było -7,8 stopnia, to - minimalnie - ale jednak się nie zmieściło - mówi Kowalewski.
Ludowa mądrość przewidzi zimę? Szansa 50/50
Poza modelami, istnieją też "ludowe" metody "przewidywania pogody". Szyszki na świerkach, szybko odlatujące bociany, przysłowia: "gdy Kleofas we mgle chodzi, mokrą zimę zwykle zrodzi" itd. Niestety można im ufać jeszcze mniej niż trzymiesięcznym prognozom.
- Ta ludowa mądrość często jest zawarta w przysłowiach. Jest to pewna ludowa obserwacja pogody. Ale musimy po pierwsze spojrzeć na to, skąd ta obserwacja pochodzi. Przysłowia są często przypisane do regionów czy nawet konkretnych wsi, a z czasem stają się ogólnopolskie - mówi klimatolog. Jak dodaje, z analiz sprawdzalności przysłów pogodowych wynika, że wynosi ona około 50 proc. Zdarza się też, że sprawdzają się one przez kilka lat, a kilka następnych - nie.
- Musimy pamiętać, że takie przysłowie nie jest prawdziwe dla całej Polski, tylko dla jakiegoś fragmentu kraju. Po drugie, jeśli to przysłowie powstało np. w XIX wieku, to czy w ogóle było to na terenie dzisiejszej Polski. Dane powiedzenie np. pod Szczecinem raczej się nie sprawdzi, może za to doskonale sprawdzać się we Lwowie - mówi Kowalewski.
