Prestiżowe wyróżnienia, ufundowane przez Alfreda Nobla, szwedzkiego przemysłowca i wynalazcę dynamitu, są przyznawane od 1901 roku. Dziś, w poniedziałek 4 października ok. godz. 11.30 poznamy tegorocznych laureatów w dziedzinie fizjologii lub medycyny.
Nagroda Nobla. Wyróżnienie za osiągnięcia medyczne
Nagroda nazywana potocznie "Noblem z medycyny", została opisana w testamencie fundatora, jako wyróżnienie z "fizjologii lub medycyny", i tak też jest przyznawana, w jednej z tych dziedzin. Laureata lub laureatów wybiera zgromadzenie profesorów Instytutu Karolinska w Solnie pod Sztokholmem, uniwersytetu medycznego, jednego z największych w Szwecji ośrodków badawczych w dziedzinie nauk biomedycznych. Dotychczas 113 nagród w tej dziedzinie przyznano 224 osobom. Przeważają wśród nich naukowcy ze Stanów Zjednoczonych.
W ubiegłym (2020) roku medycznego Nobla otrzymali Harvey Alter i Charles Rice z USA oraz Brytyjczyk Michael Houghton i za odkrycie wirusa powodującego zapalenie wątroby typu C, czyli wirusa HCV.
)
Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny nie została dotąd przyznana dziewięć razy. Zgodnie z testamentem Alfreda Nobla, może się tak zdarzyć, gdy zgromadzenie profesorów Instytutu Karolińskiego uzna, że w danym roku nie było osiągnięć naukowych zasługujących na wyróżnienie. Jednak większość takich sytuacji miała miejsce w czasie I i II wojny światowej.
Nagroda Nobla - wyróżnienie za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie i pokojowe
Pierwszym laureatem Nobla został w 1901 roku Niemiec Emil Adolf von Behring, za prace nad utworzeniem i zastosowaniem licznych surowic i szczepionek, między innymi przeciwko tężcowi i błonicy.
Najmłodszym z uhonorowanych w tej dziedzinie był w 1923 roku Frederick Banting, którego wyróżniono za odkrycie insuliny - miał wówczas 32 lata. Z kolei najstarszym został w 1966 roku Peyton Rous - miał 87 lat. Odkrył wirusy indukujące powstawanie guzów. Dwukrotnie uhonorowano małżeństwo - w 1947 roku nagrodę dostali Gerti i Carl Cori, a w 2014 - May-Britt i Edvard Moserowie.
Nagrody Nobla, zgodnie z wolą fundatora, są przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe - w dziedzinie fizjologii lub medycyny, fizyki, chemii, a także literackie oraz pokojowe - za zasługi dla społeczeństw i ludzkości. Fundusz nagród pochodzi z odsetek od majątku Alfreda Nobla, a zarządza nim Fundacja Nobla. Najmłodsze jest wyróżnienie dla ekonomistów, którego nie ustanowił Nobel, tylko ufundował Bank Szwecji w 1968 roku.
)
Nagrody za osiągnięcia naukowe, zgodnie z wolą fundatora, przyznaje Królewska Szwedzka Akademia Nauk. Noble w dziedzinie fizjologii i medycyny przyznaje Instytut Karolinska. Z kolei zwycięzcę literackiego Nobla wyłania Szwedzka Akademia, a Nagrodę Pokojową - Norweski Komitet Noblowski.
Nazwiska wszystkich laureatów tradycyjnie są ogłaszane w październiku, wręczenie wyróżnień odbywa się 10 grudnia, w rocznicę śmierci fundatora.
Nagroda Nobla. Wyróżnienia przyznane Polakom
W gronie laureatów Nagrody Nobla mamy siedmioro Polaków, przy czym Maria Skłodowska-Curie dwukrotnie otrzymała to wyróżnienie. Po raz pierwszy - w 1903 roku w dziedzinie fizyki, wraz z mężem Piotrem Curie i Henrim Becquerelem, a po raz drugi - w 1911, tym razem za osiągnięcia w dziedzinie chemii.
W 1983 roku Pokojową Nagrodę Nobla przyznano Lechowi Wałęsie. Najwięcej nagród Nobla, Polacy dostali w dziedzinie literatury. W 1905 roku jej laureatem został Henryk Sienkiewicz, w 1924 Władysław Reymont, w 1980 uhonorowano nią Czesława Miłosza, w 1996 Wisławę Szymborską, a w 2019 roku (za rok 2018) literackiego Nobla otrzymała Olga Tokarczuk.
