Przepisy są takie: samorządowiec, który nie złoży swojego oświadczenia majątkowego lub deklaracji o prowadzeniu działalności gospodarczej przez małżonka, traci mandat. Nieważne, czy nie złożył, bo chciał ukryć prawdę o swoim majątku, czy popełnił błąd. A o ten nietrudno, bo ustawy samorządowe wprowadzają różne terminy złożenia oświadczeń - w jednym miejscu od dnia wyborów, w innym - od dnia ślubowania. A Sejm wprowadził karę utraty mandatu, nie wykreślając z ustaw samorządowych poprzedniej sankcji za niezłożenie oświadczeń - utraty diety.
Skarżone przepisy Sejm uchwalił niemal jednogłośnie w lipcu 2005 r. Ale dopiero teraz okazało się, że budzą wątpliwości, a mandaty może stracić blisko 800 samorządowców. Ze złożeniem oświadczenia męża spóźniła się m.in. prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz z PO, więc rozpętała się kolejna wojna polityczna między PO a PiS.
"Ustawodawca zaniedbał swój obowiązek wynikający z zasady przyzwoitej legislacji, zaufania obywatela do państwa i tworzonego przezeń prawa, które są elementami szerszej zasady - demokratycznego państwa prawnego" - piszą posłowie PO we wniosku skierowanym do Trybunału. Kwestionują też karę bezwzględnej utraty mandatu: ".Tak drastyczne zaostrzenie sankcji skłania do twierdzenia, że naruszona została zasada proporcjonalności" kary do winy - podkreślają.
Podobna jest opinia ekspertów - prof. Jerzego Regulskiego i prof. Michała Kuleszy, twórców polskiej reformy samorządowej, i grupy konstytucjonalistów - wśród nich b. szefa Trybunału Konstytucyjnego prof. Andrzeja Zolla.
Politycy PiS nie ustępują: - Prawo jest prawem, nawet jeśli nie jest dobre - powtarzają i chcą powtórzenia wyborów.
W całym kraju trwa zamieszanie ze spóźnialskimi samorządowcami. Część z nich już zrzekła się mandatów. Innym mandaty wygasiły rady gmin. Tam, gdzie rady odmówiły, wkraczają wojewodowie poinstruowani przez MSWiA, że trzeba mandaty wygaszać. Tam, gdzie samorządowcy nie zgodzą się z decyzjami wojewodów, spory o mandaty będą rozstrzygać sądy administracyjne. Wyrok Trybunału będzie dla nich cenną wskazówką.