W piątkowy wieczór wojsko zamknęło mosty na Bosforze w Stambule, a nad Ankarą pojawiły się myśliwce .Chwilę później premier Turcji Binali Yildirim ogłosił, że w kraju doszło do nielegalnej próby przejęcia władzy przez część wojska. Próba zamachu stanu? Być może. Prowokacja władz? Równie możliwe.
Prezydent Recep Erdogan, który w ostatnich latach dąży do uzyskania jak największej, niemal dyktatorskiej władzy, nie musiał wymyślić tego sam. - Być może faktycznie w tureckiej armii, mała grupa oficerów przygotowywała przewrót i rząd się o tym dowiedział i zaczął w tej grze pociągać za sznurki - ocenia Cengiz Aktar, historyk ze Stambulskiego Centrum Politycznego.
Dlaczego można podejrzewać, że próba zamachu stanu była prowokacją Erdogana?
1. Nikłe szanse na powodzenie puczu
W tym przypadku, a zamach stanu w Turcji odbywał się już nie raz, szanse na powodzenie były niewielkie. W wyborach w 2015 roku rządząca partia AKP, choć straciła w porównaniu z poprzednimi wyborami, otrzymała stabilne 40 proc. głosów. Jeszcze większe, bo ponad 50-procentowe poparcie Erdogan uzyskał w wyborach prezydenckich.
Jak wyglądały nastroje w samej armii? Wśród wojskowych należy wyróżnić trzy frakcje - kemalistów (zwolenników ideologii Kemala Ataturka, pierwszego prezydenta Republiki Turcji), gulenistów (zwolenników Fethullaha Gülena) i stronników AKP, licznych szczególnie wśród młodszych oficerów. Jasne więc było, że nie całe wojsko przeciwstawi się rządom Erdogana.
Słowem - puczyści nie mogli liczyć na poparcie społeczne. Dokonywanie zamachu stanu bez wielkiej armii lub sprzyjających nastrojów to co najmniej dziwne posunięcie.
2. Tragiczne następstwa nieudanego przewrotu
Reakcja władz była nadzwyczaj szybka. Erdogan stwierdził, że pucz był "darem od Boga" i pozwoli na oczyszczenie armii. I nie tylko armii. Zatrzymano ok. sześciu tysięcy osób - w aresztach znajdują się czołowi generałowie i setki wojskowych. Władze odwołały już z funkcji prawie trzy tysiące sędziów i prokuratorów, a śledczy przygotowują procesy pod zarzutem próby obalenia rządu.
- To niemożliwe, aby znaleźć w zaledwie 4-5 godzin 2745 sędziów powiązanych z puczystami. Ta lista wygląda na wcześniej przygotowaną - ocenia cytowany przez portal BuzzFeed Gareth Jenkins, niezależny analityk ze Stambułu.
3. Zły moment rozpoczęcia puczu
- Przecież w tym kraju (...) wszyscy od dziecka wiemy, że pucze mają miejsce nad ranem, kiedy ulice są puste. Ten zaczął się w piątek wieczorem, kiedy na zewnątrz było bardzo dużo ludzi. Do końca życia nie zapomnę widoku czołgów próbujących torować sobie drogę wśród typowego dla tej godziny stambulskiego korka - mówi Yonca Ozdemir z wydziału nauk politycznych Technicznego Uniwersytetu Bliskiego Wschodu.
Co więcej, w chwili wybuchu puczu Erdogan przebywał na urlopie. Nie został pojmany przez puczystów, właściwie nie był nawet specjalnie niepokojony.
4. Poparcie świata dla Erdogana
Dyplomacja rządzi się swoimi prawami i nawet jeśli przywódcy światowi nie popierają antydemokratycznych działań Erdogana, nie mogą otwarcie poprzeć wojskowego puczu. Tym samym cały świat - od Obamy po przywódców UE - musiał opowiedzieć się za rządem i prezydentem. Efekt? Erdogan otrzymał silny międzynarodowy mandat do rządzenia tak, jak chce.
5. Korzyści wyłącznie dla władz
Jedno jest pewne - na puczu skorzystał wyłącznie Erdogan, który będzie chętnie powoływał się na to, jak Turcy bronili jego rządów. Nie zyskało wojsko, które zostało znacznie osłabione, ani społeczeństwo, które będzie teraz musiało ponosić konsekwencje umocnienia rządów prezydenta.
Dodatkowo władze z pewnością wykorzystają moment, by pozbyć się swoich przeciwników oskarżając ich - słusznie lub nie - o udział w przygotowywaniu zamachu stanu.
ZOBACZ TEŻ KSIĄŻKĘ: "Atatürk. Twórca nowoczesnej Turcji" >>
Najważniejsze informacje na temat nieudanego zamachu stanu w Turcji >>>
