Dymisja rządu uruchamia zapisaną w konstytucji procedurę powołania nowego gabinetu. Inicjatywa stoi po stronie prezydenta, jednak to posłowie podejmą ostateczną decyzję. A ponieważ koalicja PO-PSL ma w Sejmie (niewielką) większość, awaryjne scenariusze raczej nie będą wykorzystane.
Krok 1. Dymisja rządu
Donald Tusk musiał podać się do dymisji z dwóch powodów. Po pierwsze, zgodnie z konstytucją premier nie może pełnić innych funkcji poza granicami państwa. Po drugie, ratyfikowany przez Polskę traktat lizboński przewiduje, że przewodniczący Rady Europejskiej nie może pełnić krajowej funkcji publicznej.
Joanna Trzaska-Wieczorek, rzeczniczka prezydenta, ogłosiła już, że Bronisław Komorowski przyjmie dymisję w czwartek. Równocześnie, zgodnie z konstytucją, powierzy Tuskowi dalsze pełnienie obowiązków, do czasu powołania nowego szefa rządu i złożenia przez niego przysięgi.
Krok 2. Prezydent powołuje rząd
Po przyjęciu dymisji prezydent ma 14 dni, aby powołać nowego premiera. Wskazuje więc (desygnuje) osobę, która obejmie misję sformowania rządu. W praktyce najpewniej będzie to kandydat wytypowany przez partię lub koalicję mającą większość w Sejmie (w tym przypadku Ewa Kopacz, która została rekomendowana przez zarząd PO i zaakceptowana przez PSL). To ważne, bo kandydat będzie musiał być zaakceptowany przez posłów.
W ciągu 14 dni od desygnowania nowy premier przedstawia prezydentowi skład swojego rządu. Jeśli głowa państwa go zatwierdza, mówimy o powołaniu Rady Ministrów. Szef rządu składa jeszcze przysięgę i już oficjalnie pełni swoją funkcję.
Krok 3. Exposé i wotum zaufania w Sejmie
Po prezydenckiej akceptacji i zaprzysiężeniu nowego premiera czeka nas jeszcze głosowanie nad wotum zaufania w Sejmie. Przedtem szef rządu przedstawia w parlamencie exposé, czyli program gabinetu i plan jego prac. Wystąpienie kończy wnioskiem o udzielenie wotum zaufania. Rząd musi w głosowaniu zdobyć bezwzględną większość głosów (głosów "za" musi być więcej niż "wstrzymujących się" i "przeciw" łącznie) przy obecności na sali połowy ustawowej liczby posłów, czyli 230.
Krok 4. Kiedy rząd nie uzyskuje wotum
Jeśli rząd nie zdobędzie wotum zaufania (lub jeśli prezydent nie desygnuje szefa rządu w ustawowym terminie), premier podaje się do dymisji. Inicjatywę w zakresie sformowania nowego gabinetu przejmuje Sejm i to on szuka kandydata na premiera. Wybrany przez posłów premier zgłasza skład swojego rządu, przedstawia exposé i prosi w Sejmie o udzielenie wotum zaufania. Jest ono udzielane, podobnie jak w "podstawowej" procedurze, bezwzględną większością głosów. Po zdobyciu poparcia prezydent powołuje rząd i odbiera przysięgę od jego członków.
Krok 5. Przy kolejnym fiasku
Jeśli jednak rząd po raz kolejny nie zdobędzie wotum zaufania, inicjatywa wraca do prezydenta. Głowa państwa ponownie desygnuje premiera, powołuje na jego wniosek Radę Ministrów i odbiera od jej członków przysięgę. Nowy premier występuje w Sejmie z exposé i wnioskiem o wotum zaufania. Tym razem jest ono udzielane zwykłą większością głosów (więcej posłów musi być za wnioskiem niż przeciwko niemu, głosy wstrzymujące nie są liczone).
Krok 6. Gdy wszystko zawiedzie...
Jeśli i tym razem rząd nie znajduje poparcia Sejmu, Prezydent rozwiązuje parlament i zarządza przedterminowe wybory.
