Konwencja stambulska. O czym jest? Co stanowi jej tekst? Czego dotyczy?

Konwencja stambulska w Polsce jest dokumentem, który zastrzega sobie ochronę kobiet wobec przemocy domowej. Stanowi on wspólny akt wielu europejskich krajów, jednoczący je w kwestii walki z przemocą i dyskryminacją.

Konwencja weszła w życie 1 sierpnia 2014 roku. Obecnie jej sygnatariuszami jest Unia Europejska oraz 45 państw. Pomysł o stworzeniu takiego dokumentu wyraziła Rada Europy, która podjęła szereg inicjatyw na rzecz ochrony kobiet.

Konwencja stambulska. O czym jest? Kto ją podpisał?

Konwencja Rady Europy w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, lepiej znana jako konwencja stambulska to traktat dotyczący praw człowieka, który został podpisany w dniu 11 maja 2011 roku w Stambule. Konwencja ma na celu zapobieganie przemocy, ochronę ofiar i położenie kresu bezkarności sprawców. Od marca 2019 roku podpis pod nią złożyło łącznie 45 krajów, a także przedstawiciele Unii Europejskiej.

12 marca 2012 roku Turcja stała się pierwszym krajem, który ratyfikował konwencję. Od 2013 do 2019 roku podpisały ją 33 kraje: Albania, Andora, Austria, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Cypr, Dania, Finlandia, Estonia, Francja, Gruzja, Niemcy, Grecja, Islandia, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Malta, Monako, Czarnogóra, Holandia, Norwegia, Macedonia Północna, Polska, Rumunia, Portugalia, San Marino, Serbia, Słowenia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria.

Konwencja stambulska. Treść i odwołania

Konwencja stambulska jest pierwszym prawnie wiążącym instrumentem, który tworzy kompleksowe ramy prawne i podejście do zwalczania przemocy wobec kobiet i koncentruje się na zapobieganiu przemocy domowej, ochronie ofiar i ściganiu oskarżonych. Charakteryzuje przemoc wobec kobiet jako pogwałcenie praw człowieka i formę dyskryminacji (art. 3 (a)). Kraje powinny zachować należytą staranność, zapobiegając przemocy, chroniąc ofiary i ścigając sprawców (art. 5). Konwencja zawiera również definicję płci: dla celów konwencji płeć jest zdefiniowana w art. 3 lit. c) jako "społecznie skonstruowane role, zachowania, działania i atrybuty, które dane społeczeństwo uważa za odpowiednie dla kobiet i mężczyzn”.

Ponadto traktat ustanawia szereg przestępstw określanych jako przemoc wobec kobiet. Państwa, które ratyfikują Konwencję, muszą uznać za przestępstwo kilka przestępstw, w tym:

• przemoc psychiczną (art. 33),
• prześladowanie (art. 34),
• przemoc fizyczną (art. 35);
• przemoc seksualną, w tym gwałt, wyraźnie obejmujący wszelkie akty seksualne związane z przymusem (art. 36),
• przymusowe małżeństwa (art. 37),
• okaleczanie żeńskich narządów płciowych (art. 38),
• przymusową aborcję i sterylizację (art. 39).

Konwencja stanowi, że molestowanie seksualne musi podlegać "sankcjom karnym lub innym sankcjom prawnym” (art. 40). Konwencja zawiera również artykuł dotyczący przestępstw popełnionych w imię tzw. "honoru” (art. 42).

Konwencja stambulska zawiera 81 artykułów podzielonych na 12 rozdziałów, zaś jej struktura jest zgodna ze strukturą ostatnich konwencji Rady Europy. Treść dokumentu opiera się na czterech głównych "modułach": zapobieganiu, ochronie i wsparciu ofiar, ściganiu przestępców oraz zintegrowanej polityce. Każdy obszar przewiduje szereg konkretnych działań.

W preambule przywołano Europejską Konwencję Praw Człowieka, Europejską Kartę Społeczną i Konwencję w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi, a także międzynarodowe traktaty dotyczące praw człowieka ONZ oraz Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego. W artykule 2 Konwencja wskazuje, że postanowienia te będą miały zastosowanie w czasie pokoju, a także w sytuacjach konfliktów zbrojnych z użyciem przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Artykuł 3 definiuje kluczowe terminy:

• "przemoc wobec kobiet ”jest "pogwałceniem praw człowieka i formą dyskryminacji kobiet i oznacza wszelkie akty przemocy ze względu na płeć, które skutkują lub mogą spowodować fizyczną, seksualną, psychologiczną lub ekonomiczną krzywdę, lub cierpienie kobiety, w tym groźby takich aktów, przymus lub arbitralne pozbawienie wolności, zarówno w życiu publicznym, jak i prywatnym ",
• "przemoc w rodzinie” : "wszelkie akty przemocy fizycznej, seksualnej, psychologicznej lub ekonomicznej, które mają miejsce w rodzinie lub między byłymi lub obecnymi małżonkami lub partnerami, niezależnie od tego, czy sprawca dzieli lub dzielił to samo miejsce zamieszkania z ofiarą",
• "płeć”: oznacza "społecznie skonstruowane role, zachowania, czynności i cechy, które dane społeczeństwo uważa za odpowiednie dla kobiet i mężczyzn”,
• "przemoc ze względu na płeć wobec kobiet”: oznacza "przemoc skierowaną przeciwko kobiecie, ponieważ jest ona kobietą lub która dotyka kobiety w nieproporcjonalny sposób”.

Artykuł 4 zakazuje kilku rodzajów dyskryminacji, stwierdzając, że wdrażanie przez Strony postanowień niniejszej Konwencji, w szczególności środków ochrony praw ofiar, będzie zapewnione bez dyskryminacji ze względu na płeć, płeć, rasę, kolor skóry, język poglądy polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, orientacja seksualna, tożsamość płciowa, wiek, stan zdrowia, niepełnosprawność, stan cywilny, status imigranta lub uchodźcy lub inny status.