Matura 2016. Biologia - najczęściej popełniane błędy i najtrudniejsze zadania

W zadaniu 15.2. (poziom wykonania 58 proc.) przedstawienie funkcji korzenia batata (wilca ziemniaczanego) było łatwe, ale już w zadaniu 15.1. określenie przynależności batata do roślin jedno-, czy dwuliściennych okazało się trudne (poziom wykonania 23 proc.), mimo że rozwiązanie obu zadań oparte było o ten sam materiał źródłowy.

Udzielenie poprawnej odpowiedzi w zadaniu 15.1. wymagało od zdających znajomości cech charakteryzujących obie te grupy roślin, aby na tej podstawie odnaleźć na rysunku wilca ziemniaczanego cechy roślin dwuliściennych. Nieznajomość cech tych grup roślin skutkowała tym, że nawet przy prawidłowym zaklasyfikowaniu batata, zdający dość często ograniczali odpowiedź tylko do jednej podstawowej cechy - obecności ogonka liściowego.

Odpowiedzi zdających w obu zadaniach wskazywały na nieznajomość budowy morfologicznej i funkcji organów roślinnych. Przyczyną porażki najczęściej było zastosowanie niewłaściwej, często wymyślonej, terminologii do określenia nerwacji (rozgałęziona, promienista) bądź cech blaszki liściowej (szeroka, rozłożysta, zróżnicowana). Dość częstym błędem było odnoszenie się do cech budowy korzenia, co świadczy o nieuważnym przeczytaniu polecenia.

Treść zadania 4.6.: "Podaj jeden przykład powiązania procesów metabolicznych zachodzących w chloroplastach z metabolizmem mitochondriów tej samej komórki roślinnej".

Zadanie 4.5. (poziom wykonania 41 proc.) i zadanie 4.6. (poziom wykonania 29 proc.) dotyczyły tego samego procesu - fotosyntezy. Zaskakujące jest, że o ile przedstawienie etapów przebiegu samego procesu w zadaniu 4.5. nie było zbyt trudne, to wykazanie współzależności tego procesu zachodzącego w chloroplastach z innym procesem metabolicznym zachodzącym w mitochondriach komórki roślinnej okazało się bardzo trudne.

Zadanie 10., rozwiązane poprawnie przez 37 proc. zdających, sprawdzało umiejętność operowania podstawową wiedzą dotyczącą układu odpornościowego. Było to zadanie zamknięte i polegało na uzupełnieniu tabeli w taki sposób, aby przedstawiała prawdziwe informacje dotyczące odporności organizmu.

Tego typu zadania występowały często we wcześniejszych arkuszach egzaminacyjnych, a zmiana polegała jedynie na odwróceniu sytuacji - od zdającego oczekiwana była umiejętność zbudowania klasyfikacji rodzajów odporności, a nie jak wcześniej - przyporządkowania konkretnych jej typów do wyznaczonych kategorii.

Zdający powinien zauważyć, że wiersze tabeli dotyczą podziału odporności na swoistą i nieswoistą, a kolumny - na komórkową i humoralną. Przypadkowe określenia wpisywane w wyznaczone miejsca tabeli mogły wynikać z braku umiejętności projektowania tabeli albo niewiedzy zdających w zakresie układu odpornościowego.

Zadanie 16.2. (poziom wykonania 19 proc.) było najtrudniejszym zadaniem w obszarze tego wymagania i polegało na podaniu, w jakim celu umieszczono papierek kobaltowy pod kloszem w przedstawionym doświadczeniu.

Najczęściej popełnianym błędem przez zdających było stwierdzenie, że papierek kobaltowy stanowi próbę kontrolną tego doświadczenia, np.: Jest próbą kontrolną w tym doświadczeniu, albo że umożliwia zbadanie intensywności transpiracji, np.: W celu udowodnienia istnienia transpiracji, nie dostrzegając, że papierek kobaltowy został umieszczony pod kloszem zestawu badawczego, jest więc jego elementem, i mógł jedynie służyć do prawidłowej interpretacji wyników doświadczenia.

Niepoprawne odpowiedzi zdających pokazują, że mimo częstego występowania w arkuszach egzaminacyjnych zadań ze znajomości metodyki badań biologicznych maturzyści mają nadal problemy z rozróżnianiem podstawowych pojęć z tego obszaru, np. próba badawcza, czy próba kontrolna, a także z interpretacją przebiegu oraz wyników eksperymentu.

Zadanie 20.1., które okazało się dość trudnym zadaniem (poziom wykonania 21 proc.) polegało na sformułowaniu wniosku z przeprowadzonego eksperymentu dotyczącego wpływu konkurencji międzygatunkowej na niszę ekologiczną pąkli Chthamalus stellatus.

Do rozwiązania tego zadania niezbędna była znajomość i rozróżnianie pojęć ekologicznych: "nisza ekologiczna", "nisza podstawowa" i "nisza zrealizowana" oraz umiejętność analizy wyników eksperymentu. Mimo tego, że wyjaśnienie tych pojęć znajdowało się w tekście, zdający popełniali błąd logiczny, stwierdzając, że nisza podstawowa (potencjalna) może ulegać zawężeniu.

Również bardzo trudne okazało się zadanie 13., zamknięte, sprawdzające rozumienie zależności przyczynowo-skutkowych związanych z regulacją hormonalną i mechanizmem ujemnego sprzężenia zwrotnego.

Zadania dotyczące tego mechanizmu są przeważnie trudne dla zdających, a dodatkowej przyczyny niskiego poziomu wykonania (19 proc.) można upatrywać w tym, że dotyczyło rozumienia działania mechanizmu na osi "przysadka - gruczoł podległy".