Przegląd projektów pomników smoleńskich. Ręce opadają. Wielki "otwieracz do słoików" to dopiero początek

10 kwietnia 2018 r. ma się odbyć ostatnia miesięcznica smoleńska. Do tego czasu w Warszawie staną pomniki smoleńskie i "poznamy prawdę" - tak 10 sierpnia zadeklarował sam prezes Jarosław Kaczyński. Wspomniane monumenty mają stanąć przy Trakcie Królewskim. Jak mają wyglądać? Sprawą zajmuje się Komitet Społeczny Budowy Pomników: Śp. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz Ofiar Tragedii Smoleńskiej.

Reprezentujący go poseł PiS Jacek Sasin poinformował na początku lipca, że jury spośród kilkudziesięciu propozycji wybrało 14 finalistów: do drugiego etapu dopuszczono 5 prac dotyczących pomnika Lecha Kaczyńskiego i 9 prac dotyczących drugiego pomnika.

Poseł zaznaczał wtedy, że w przypadku pomnika Lecha Kaczyńskiego potrzebny jest model głowy prezydenta w skali 1:1 po to, by ocenić, czy udało się uchwycić podobieństwo. Według Jacka Sasina, do drugiego etapu konkursu wybrano projekty najbardziej artystycznie zaawansowane i najbardziej odpowiadające wyobrażeniom jury o tym, jak powinny one wyglądać.

Jacek Sasin dodał, że o ile projekty pomników prezydenta miały określony model, bo miały przedstawiać postać prezydenta, o tyle w przypadku pomnika ofiar katastrofy smoleńskiej koncepcje artystyczne były bardzo różne i wybór był bardzo trudny.

Poseł PiS podkreślił, że konkurs jest anonimowy i każda praca otrzymała swój symbol cyfrowo-literowy, który zna tylko autor projektu. Autorzy ujawnią się dopiero wtedy, kiedy zostaną wybrane zwycięskie prace. - Finał w październiku, wtedy będziemy wiedzieć, jakie prace zostały wybrane do realizacji - poinformował.

Gdzie w ogóle staną pomniki? Decyzję na pewno będzie musiał zatwierdzić konserwator zabytków. A przypomnijmy, że podległy premierowi wojewoda Zdzisław Sipiera z Prawa i Sprawiedliwości 31 lipca wypowiedział miastu porozumienie, na mocy którego Stołecznemu Konserwatorowi Zabytków powierzono opiekę nad zabytkami w Warszawie. Co oznacza ta decyzja? 

Stołeczny Konserwator Zabytków Michał Krasucki w rozmowie z metrowarszawa.gazeta.pl powiedział, że "na terenie całego miasta wszelkich uzgodnień będzie dokonywał już Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków. I dotyczy to zarówno obiektów wpisanych do rejestru zabytków, jak też tych ujętych w gminnej ewidencji zabytków". PiS-owi łatwiej więc będzie przepchnąć obecny pomysł na lokalizację pomników w okolicach Pałacu Prezydenckiego, torpedowany m.in. przez Hannę Gronkiewicz-Waltz.

Pomnik Lecha Kaczyńskiego wg polityków z PiS ma stanąć przy ulicy Tokarzewskiego-Karaszewicza (pomiędzy Krakowskim Przedmieściem, a placem Piłsudskiego; przy pomniku Marszałka), a Pomnik Ofiar Tragedii Smoleńskiej przy skwerze księdza Jana Twardowskiego (między Krakowskim Przedmieściem, a Karową; przy pomniku Bolesława Prusa).

Makieta - projekt pomnika smoleńskiego zgłoszony do konkursu.

Makieta - projekt pomnika smoleńskiego zgłoszony do konkursu.

Makieta - projekt pomnika smoleńskiego zgłoszony do konkursu.

Poza projektami z oficjalnego konkursu, w sieci można znaleźć też nieoficjalne projekty. Np. ta oryginalna wizja pomnika 'wynurzającego' się z płyt chodnikowych Krakowskiego Przedmieścia.

Swój pomysł na upamiętnienie ofiar przedstawiła także grupa osób określających się jako 'obrońcy krzyża'.

'Obelisk wierności ojczyzny' miałby mieć 8 metrów wysokości i przedstawiać 96 dłoni (liczba odpowiadająca liczbie ofiar katastrofy) wychodzących z ziemi w ruchu spiralnym w kierunku nieba.

- Obelisk symbolizuje naród i tych wszystkich poległych, którzy służyli wiernie ojczyźnie. Dla wielu była to pielgrzymka, dla wielu była to misja. Ale wszyscy byli na służbie, byli wierni ojczyźnie i narodowi - wyjaśniał twórca, rzeźbiarz Maksymilian Biskupski.

Warszawski Urząd Miasta z kolei zaprezentował koncepcję, która miała stanowić rodzaj kompromisu między brakiem pomnika a pomnikiem przed Pałacem Prezydenckim. Wybrano lokalizację przy placu Piłsudskiego, kilkadziesiąt metrów od Krakowskiego Przedmieścia.

PO, mając większość w Radzie Miasta, przyjęła projekt UM. Radni PiS nie kryli rozczarowania planami umiejscowienia pomnika w pobliżu pętli autobusowej.

Jednym z pomysłów na upamiętnienie ofiar katastrofy smoleńskiej był pomnik światła. Według twórców projektu, chodzi o nawiązanie do stawianych w tym miejscu zniczy.

Pomnik światła nie zyskał akceptacji prezydent Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz. Instalację, która miałaby składać się z wbudowanych w chodnik 96 lamp, Gronkiewicz-Waltz porównała do pomnika stworzonego przez nazistów w Norymberdze w 1937 roku.

W całej Polsce jest ponad 400 różnego rodzaju upamiętnień katastrofy smoleńskiej - pomników, tablic, głazów, krzyży, instalacji i innych. Przypominamy dotychczasowe, mniej i bardziej udane, realizacje.

- Smoleńsk musi być pamięcią wspólną, niezależnie od tego, co tam się naprawdę stało - powiedział Jarosław Kaczyński podczas odsłonięcia pomnika ofiar katastrofy smoleńskiej w Łodzi (na zdjęciu).

Mapę wszystkich upamiętnień można zobaczyć w serwisie BIQData.

W 7. rocznicę katastrofy osłonięto w Warszawie popiersie przedstawiające Lecha Kaczyńskiego. Pomnik zaprezentowano przed wejściem do budynku Dowództwa Garnizonu Warszawa, na stałe został jednak przeniesiony do wewnątrz. Na cokole umieszczono napis: 'Prezydent RP, Zwierzchnik Sił Zbrojnych, Profesor Lech Kaczyński' oraz daty urodzin i tragicznej śmierci.

- To popiersie ma stanowić znak pamięci i stałej obecności. Od dziś jego popiersie stanie na placu Zwycięstwa obok największych bohaterów Rzeczpospolitej, obok marszałka Józefa Piłsudskiego oraz krzyża św. Jana Pawła II - mówił Antoni Macierewicz.

Na początku maja Jarosław Kaczyński odsłonił pomnik swojego brata i bratowej w Białej Podlaskiej. - Każdy, kto jest polskim patriotą, musi być przekonany, że warto, by jego pomniki stały w różnych polskich miastach - mówił.

Pomnik pary prezydenckiej przed odsłonięciem był ukryty w 'klatce' z blachy falistej.

Przed rokiem burzę wywołał głaz z tablicą, który został postawiony w szóstą rocznicę katastrofy smoleńskiej przed Urzędem Wojewódzkim na stołecznym placu Bankowym. Na tablicy z podobizną prezydenta widniał napis 'Poległ w służbie Ojczyzny 10 kwietnia 2010 r. pod Smoleńskiem'. Władze Warszawy twierdziły, że głaz został postawiony nielegalnie i jest samowolą budowlaną. Ratusz chciał jego usunięcia. Wątpliwości były też do sformułowania 'poległ'. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa proponowała określenie 'zginął'.

Mieszkańcy zwracali jednak przede wszystkim uwagę na to, że płaskorzeźba wcale nie przypomina Lecha Kaczyńskiego. Rozmawialiśmy o tym nawet z jej autorem, który stwierdził, że nie ma się czego wstydzić. PRZECZYTAJ CAŁY WYWIAD>>>

Tablica została później zmieniona:

Zmieniono wizerunek Lecha Kaczyńskiego na pomniku, ustawionym przed warszawskim ratuszem - info @TomaszSkory pic.twitter.com/3HKY7wTOfQ

- Fakty RMF FM (@RMF24pl) 16 listopada 2016

Przez minione lata powstało wiele pomników upamiętniających ofiary katastrofy smoleńskiej. Jednym z nich jest betonowa makieta Tu-154M w Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Kałkowie.

Po czterech latach od odsłonięcia pomnik wyglądał na bardzo zaniedbany, co wywołało oburzenie.

ten pomnik w sanktuarium w Kałkowie tak jak wszystko co Pisowskie w Ruinie. pic.twitter.com/fG7jw5wY1T

- Michał Gaweł (@MichalGawelPL) 7 listopada 2016

Wrak Tupolewa w Kałkówie koło Ostrowca Świętokrzyskiego niszczeje pic.twitter.com/LTV03cViRL

- (((Hellvis))) (@HelvisPriestley) 8 sierpnia 2016

Wiele kontrowersji wzbudził pomnik Lecha Kaczyńskiego w Dębicy. Ustawiono go bowiem na placu Mikołajkowów - rodziny, która w czasie wojny uratowała 13-osobową rodzinę żydowską.

Na placu zasadzono także 17 Dębów Katyńskich, które upamiętniają ofiary NKWD. Związek Sybiraków apelował, by plac zachował pierwotne znaczenie.

Odsłonięciu pomnika towarzyszył protest. Monument został też później oblany żółtą farbą.

Latem 2013 roku w Radomiu odsłonięto pierwszy w Polsce pomnik Lecha i Marii Kaczyńskich. Pieniądze na pomnik zebrano podczas społecznej zbiórki. Niektórzy ofiarodawcy otrzymali niewielkie kopie postumentu.

W Toruniu stworzono epitafium, nawiązujące do słynnej ściany katyńskiej. Z brązu odlano popiersia Lecha i Marii Kaczyńskich, a na małych tabliczkach wokół umieszczono nazwiska innych ofiar.

Prezydent Lech Kaczyński ma również swoją tablicę w Sopocie. Została odsłonięta w 2013 r. na fasadzie budynku Uniwersytetu Gdańskiego, w którym pracował przez 15 lat jako wykładowca prawa pracy.

W 2014 r. został odsłonięty monument prezydenta Kaczyńskiego na placu Lapidarium w Siedlcach. 2,5-metrową postać z brązu wykonał artysta Jerzy Nowicki. Rzeźba kosztowała ok. 250 tys. zł.

Nie wszystkie pomniki smoleńskie są okazałe. W Białymstoku przy wejściu do kościoła św. Rocha umieszczono pomnik przedstawiający pękniętą na krzyż skałę. Wokół wyryto nazwiska wszystkich ofiar.

Z Białegostoku pochodził ostatni prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski, który zginął pod Smoleńskiem.

Wiele osób nie pamięta już, co stało się z krzyżem, który kilka dni po katastrofie przynieśli pod Pałac Prezydencki działacze organizacji harcerskich. W sierpniu 2010 r. miał zostać przeniesiony do pobliskiego Kościoła Akademickiego św. Anny, jednak przeprowadzkę zablokowali 'obrońcy krzyża'.

Grupa organizowała całodobowe warty na Krakowskim Przedmieściu i ostatecznie krzyż trafił do Kościoła św. Anny dopiero 10 listopada 2010 roku.

Pomnik ofiar katastrofy smoleńskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.