Za datę uruchomienia KL Auschwitz przyjmuje się 14 czerwca 1940 roku - dzień, w którym niemieccy naziści skierowali do obozu pierwszy transport więźniów politycznych: 728 Polaków z więzienia w Tarnowie. Z biegiem czasu miejsce stało się największym niemieckim nazistowskim obozem koncentracyjnym dla więźniów różnych narodowości i jednocześnie największym ośrodkiem masowej zagłady europejskich Żydów. Życie straciło tu ponad 1,1 mln mężczyzn, kobiet i dzieci.
Na zdjęciu: Więźniowie podążający ulicą Krakowską w stronę zachodnią. W tle widoczna sylwetka kościoła Księży Misjonarzy. Fotografia wykonana z wiaduktu nieopodal dworca kolejowego.
Początkowo miał to być obóz przejściowy dla 10 tys. Polaków przed ich wywiezieniem do obozów w głąb Trzeciej Rzeszy. Koncepcja ta szybko uległa zmianie, KL Auschwitz stał się jednym z największych obozów nie tylko dla Polaków, ale także dla obywateli innych okupowanych przez nazistowskie Niemcy krajów.
Na zdjęciu: Pierwszy transport więźniów do Auschwitz, 14 czerwca 1940, Tarnów. Kolumna więźniów na rampie kolejowej.
Większość tej grupy stanowili młodzi ludzie: gimnazjaliści, studenci, wojskowi, przedstawiciele różnych zawodów: prawnicy, nauczyciele, księża, robotnicy, chłopi. Zostali oni aresztowani jesienią 1939 r. lub na wiosnę 1940 roku, m.in. w czasie próby przedostania się do Polskich Sił Zbrojnych we Francji i Wielkiej Brytanii, za działalność konspiracyjną czy też w ramach realizacji Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej wymierzonej przeciwko polskiej inteligencji zwanej akcją AB lub w czasie ulicznych obław.
Na zdjęciu: okolice Placu Dożywocie i ulicy Folwarcznej (obecnie ulice Ludwika Waryńskiego i Bóżnic) w pobliżu dawnej Łaźni Żydowskiej oraz Synagogi Jubileuszowej.
Na zdjęciu: ul. Wałowa (widok na stronę wschodnią), przy skrzyżowaniu z ulicą Pocztową (obecnie Legionów). Kolumna więźniów zmierza do Placu Jana Sobieskiego i ulicy Krakowskiej.
Podczas kwarantanny praca była marzeniem wszystkich więźniów, ponieważ mieli nadzieję, że będzie chroniła przed uciążliwymi ćwiczeniami. Nie zdawali sobie sprawy, że praca w obozie będzie jednym ze środków zagłady.
Na zdjęciu: Budynek należący przed wojną do Polskiego Monopolu Tytoniowego, w którym umieszczono pierwszych więźniów Auschwitz.
Koszary Wojska Polskiego w Oświęcimiu przed 1939 rokiem. Na zdjęciu budynek późniejszej komendantury obozu i blok nr 1.
Na zdjęciu: koszary Wojska Polskiego w Oświęcimiu przed 1939 rokiem.
Jerzy Hronowski, były więzień Auschwitz nr 227:
'W dniu 14 czerwca 1940 roku z Tarnowa odszedł transport z kilkuset więźniami, których skierowano do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Wyładowanie odbywało się przy akompaniamencie wrzasku i pokrzykiwań esesmanów oraz kapów, którzy biciem zmuszali nas do szybkiego wyładunku. Miałem pecha, gdyż przy zeskakiwaniu otrzymałem uderzenie drągiem, a silnie wymierzony kopniak zmiażdżył mi mały palec u nogi - którego ból dał mi się we znaki przez najbliższe parę tygodni'.
'Szliśmy poważni i przygnębieni. Byli wśród nas miejscowi tarnowianie - im chyba było najtrudniej. Choć trasa naszego marszu wciąż była pusta, jak gdyby wiodła przez kraj umarłych, mimo to gdzieniegdzie w oknach dało się dostrzec ukryte za firankami twarze [...]'
Na zdjęciu: Mapa Tarnowa z okresu okupacji z zaznaczoną trasą przejścia więźniów pierwszego transportu.
Plan obozu pokazujący stan z początku 1940 roku - kolor czerwony i końcowego okresu jego istnienia w 1945 roku - kolor niebieski.
Po przywiezieniu do KL Auschwitz więźniów pierwszego transportu umieszczono w budynkach należących przed wojną do Polskiego Monopolu Tytoniowego na okres tzw. kwarantanny, mającej na celu sterroryzowanie oraz wyeliminowanie najsłabszych fizycznie i psychicznie, a także wdrożenie do obozowego rygoru.
Na zdjęciu: fotografia lotnicza wykonana przez aliantów w 1944 r. pokazująca teren Auschwitz I i budynek, w którym początkowo umieszczono więźniów pierwszego transportu.
Fragment księgi ewidencyjnej więzienia w Tarnowie, na której widnieją m.in. nazwiska więźniów przywiezionych pierwszych transportem do KL Auschwitz.
Depesza SS-Brigadefuhrera Hannsa Rautera do Prezydenta Rejencji katowickiej, informująca o wyrażeniu zgody przez generała lotnictwa Hansa Halma na wydzierżawienie budynków po koszarach na obóz Auschwitz.
Historię deportacji pierwszego transportu Polaków do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz opowiada nowa wystawa internetowa w Google Cultural Institute przygotowana przez Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście.