Ofiar obozu na Majdanku by³o du¿o mniej

Dotychczas podawano dwie liczby ofiar Majdanka - ok. 360 tys. lub ok. 235 tys. Wed³ug Tomasza Kranza, kierownika Dzia³u Naukowego Pañstwowego Muzeum na Majdanku, w obozie zginê³o jednak ok. 59 tys. ¯ydów oraz ok. 19 tys. obywateli innych narodowo¶ci, g³ównie Polaków i Bia³orusinów. Swoje ustalenia Kranz opublikowa³ w najnowszych "Zeszytach Majdanka".

Liczbê 360 tys. ofiar podaj± "Encyklopedia Holokaustu", "Britannica. Edycja Polska" czy "Nowa Encyklopedia Powszechna PWN" w ¶lad za publikacj± z 1948 r. Zdzis³awa £ukaszkiewicza, sêdziego G³ównej Komisji ¦cigania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce.

Druga liczba - 235 tys. ofiar - pochodzi z artyku³u z 1992 r. dr. Czes³awa Rajcy, obecnie emerytowanego pracownika muzeum. Tak± liczbê podaje te¿ np. internetowa "Wikipedia" czy ekspozycja znajduj±ca siê w Pañstwowym Muzeum na Majdanku.

Czes³aw Rajca: - Tê liczbê ustali³em na podstawie wyliczeñ historyków, które ukaza³y siê w 1991 r. w monografii Muzeum na Majdanku. A ci, zbieraj±c do niej materia³y, nie mieli dostêpu do wszystkich ¼róde³, np. tych w Niemczech. Sam równie¿ nie korzysta³em ze ¼róde³ dostêpnych w archiwum muzealnym, bo s± fragmentaryczne, a dopóki dane, które zawieraj±, nie zostan± wprowadzone do komputera, dokonanie za ich pomoc± analiz ¶miertelno¶ci w obozie na Majdanku jest niemo¿liwe.

Podkre¶la: - Nie czyta³em jeszcze artyku³u Tomasza Kranza, ale na pierwszy rzut oka ustalona przez niego liczba zabitych w obozie jest niewiarygodnie niska.

Kranz zbada³ - jak twierdzi - wszystkie dostêpne ¼ród³a, np. zachowane fragmenty ksi±g zgonów w obozie, rejestry zmar³ych, zawiadomienia o zgonach wiê¼niów, które hitlerowcy wysy³ali do parafii ko¶cielnych w Lublinie, zeznania esesmanów z za³ogi Majdanka z³o¿one podczas ich procesu w Düsseldorfie na prze³omie lat 70. i 80 oraz relacje wiê¼niów.

Nim tekst zosta³ skierowany do druku, przeczyta³a go wiêkszo¶æ pracowników lubelskiego muzeum, by³ te¿ dyskutowany na specjalnym zebraniu. Nikt nie zg³osi³ zastrze¿eñ.

- Ustalenia s± bardzo rzetelne - uwa¿a prof. Zygmunt Mañkowski, przewodnicz±cy Rady Muzeum na Majdanku. - Nie znamy jednak ostatecznie liczby wiê¼niów, którzy przeszli przez obóz, ani liczby tych, których zgony nie zosta³y zewidencjonowane przez administracjê obozu. Nie mo¿emy wykluczyæ, ¿e zostan± odkryte nowe dokumenty, które zmieni± ustalenia Kranza - trzeba o tym pamiêtaæ i jego wyliczenia przyjmowaæ z pewn± ostro¿no¶ci±.

Edward Balawejder, dyrektor muzeum, poleci³ przewodnikom, którzy oprowadzaj± zwiedzaj±cych po dawnym obozie, by informowali o nowych ustaleniach liczby ofiar oraz o tym, ¿e trwaj± badania, które odpowiedz± na pytanie, ilu wiê¼niów przesz³o przez obóz.

- 78 tys. zmar³ych i zabitych w ci±gu niespe³na trzech lat to zbrodnia w ogromnym wymiarze, nie tylko na tle innych obozów, np. Buchenwaldu, gdzie w ci±gu o¶miu lat zginê³o ok. 56 tys. osób - podkre¶la Tomasz Kranz. - Trzeba jednak pamiêtaæ, ¿e liczba ofiar - jak ka¿da statystyka ludzkich tragedii - daje jedynie wyobra¿enie o skali ludobójstwa, ale nie oddaje bezmiaru bólu i cierpienia, jakiego do¶wiadczyli wiêzieni i mordowani na Majdanku ludzie.

Mechanizm zag³ady

Obóz na Majdanku funkcjonowa³ w Lublinie od pa¼dziernika 1941 r. do lipca 1944 r. Jedn± z g³ównych form masowej zag³ady by³y rozstrzeliwania. Najwiêksza z egzekucji mia³a miejsce 3 listopada 1943 r., gdy w ramach akcji Erntefest ("Do¿ynki") rozstrzelano 18 tys. ¯ydów. By zag³uszyæ strza³y i krzyki ofiar, z dwóch wozów puszczano muzykê. Wiê¼niów te¿ gazowano przy u¿yciu tlenku wêgla albo cyklonu B. Funkcjonowa³y trzy komory gazowe. Ludzi mordowano równie¿ pa³kami czy ¿elaznymi ³omami - np. podczas jednej z egzekucji esesmani zat³ukli w ten sposób 200 osób. Wiê¼niowie masowo umierali te¿ z g³odu, wycieñczenia i chorób.

(¬ród³o - Józef Marsza³ek, "Majdanek. Obóz koncentracyjny w Lublinie", wydawnictwo Interpress, Warszawa 1987)

W Auschwitz te¿ zweryfikowano liczbê ofiar

Przez wiele lat po wojnie przyjmowano, ¿e w KL Auschwitz zginê³o ok. 4 mln wiê¼niów. Ta liczba pochodzi³a z ustaleñ sowieckiej komisji badania zbrodni hitlerowskich, która opar³a j± na relacjach by³ych wiê¼niów, szcz±tkowych dokumentach i oglêdzinach pozosta³o¶ci po obozie. W 1983 r. francuski badacz z Centrum Dokumentacji ¯ydów w Pary¿u Georges Wellers, by³y wiêzieñ KL Auschwitz, badaj±c m.in. dokumenty dotycz±ce liczby deportowanych do obozu, uzna³, ¿e przywieziono do niego ok. 1,6 mln osób, spo¶ród których zginê³o blisko 1,5 mln.

W 1992 dr Franciszek Piper, kierownik dzia³u historyczno-badawczego Pañstwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, opublikowa³ ksi±¿kê "Ilu ludzi zginê³o w KL Auschwitz", w której stwierdza, ¿e do obozu przywieziono co najmniej 1,3 mln ludzi, spo¶ród których oko³o 200 tys. przeniesiono do obozów koncentracyjnych w g³êbi Trzeciej Rzeszy, a pozostali w liczbie co najmniej 1,1 mln zginêli na miejscu.

Publikacja wywo³a³a ogromne emocje. - Zarzucano mi - przede wszystkim niektórzy byli wiê¼niowie - ¿e moje ustalenia nie znajduj± potwierdzenia w dokumentach - mówi Franciszek Piper. - Natomiast podanych przeze mnie liczb nie zakwestionowa³ ¿aden historyk prowadz±cy badania nad Holokaustem i histori± KL Auschwitz.