Tytan s³odki jak Ziemia

Sonda wesz³a na orbitê Saturna rok temu. Sze¶æ miesiêcy pó¼niej wys³a³a na Tytana l±downik Huygens, który "przebi³ siê" przez smog szczelnie otulaj±cy ksiê¿yc i osiad³ na jego powierzchni. Fascynuj±ce dane przes³ane przez parê Cassini-Huygens zosta³y skrupulatnie przeanalizowane przez uczonych, a ostatnie wnioski przedstawiono podczas spotkania Amerykañskiego Towarzystwa Astronomicznego.

S³odkie cia³a niebieskie

Jak twierdzi dr Jonathan Lunine z University of Arizona, zarówno Ziemia, jak i Tytan s± po³o¿one w tzw. s³odkich punktach Uk³adu S³onecznego. Cia³o niebieskie po³o¿one w takim punkcie zachowuje równowagê miêdzy rozmiarem lub mas± a odleg³o¶ci± od S³oñca. I tak Ziemia jest odpowiednio masywna, ¿eby zachowaæ aktywno¶æ geologiczn± w swoim wnêtrzu i czerpaæ z niej ciep³o. Dziêki odpowiedniemu oddaleniu od S³oñca nasza planeta ma te¿ zasoby p³ynnej wody; wody, która jest na Ziemi ¼ród³em ¿ycia. Wenus ma podobne rozmiary do Ziemi. Jednak blisko¶æ gwiazdy powoduje, ¿e powierzchnia tej planety wrze. Nawet je¿eli by³a tam kiedy¶ woda, to wyparowa³a. Z kolei Mars le¿y wystarczaj±co daleko od S³oñca, ¿eby wodê zatrzymaæ, ale, niestety, jego niewielki rozmiar spowodowa³ szybkie wych³odzenie, które zamrozi³o zapasy wody i zakoñczy³o aktywno¶æ wulkaniczno-tektonicz± [choæ naukowcy badaj±cy Marsa stwierdzili ostatnio, ¿e jego wulkany mog± byæ ci±gle czynne - red.]. - Tylko jedna planeta le¿y w zrównowa¿onym, "s³odkim punkcie" Uk³adu S³onecznego. Jest ni± Ziemia - podkre¶la Lunine. Podobn± równowagê zachowuje badany przez sondê ksiê¿yc Saturna. - Na Tytanie zachodz± te same procesy co na Ziemi - mówi uczony. Z danych dostarczonych przez Cassini wynika, ¿e wiej± tam wiatry, padaj± deszcze, rzeki wype³niaj± jeziora, wybuchaj± wulkany; zdarzaj± siê te¿ trzêsienia ziemi. Wszystkie te procesy rze¼bi± powierzchniê Tytana tak jak powierzchniê Ziemi. S± te¿ oczywi¶cie ró¿nice - na Tytanie rolê wody wydaje siê odgrywaæ metan.

Co kilkaset lat deszcz metanu

Jak widaæ na zdjêciach dostarczonych przez próbnik Huygens, powierzchnia ksiê¿yca jest poorana kana³ami, kanionami i ciemnymi plamami przypominaj±cymi jeziora. Mimo wcze¶niejszych w±tpliwo¶ci naukowcy s± teraz pewni, ¿e kiedy¶ p³yn±³ nimi metan, który stanowi oko³o piêciu procent atmosfery ksiê¿yca Saturna. Je¶li kiedy¶ p³yn±³, to co siê z nim sta³o i czy mo¿e pop³yn±æ znowu? Naukowcy s±dz±, ¿e metan tak jak ziemska woda pada z tytanowego nieba, a potem wyparowuje do atmosfery. Wed³ug Ralpha Lorenza, tak¿e z University of Arizona, Tytana nawiedzaj± metanowe monsuny. - Takie jak te, które nawadniaj± pustynie w po³udniowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych. Woda stoi w pustynnych kana³ach przez trzy dni, a potem wyparowuje. Na Tytanie to zjawisko jest jednak bardziej intensywne - twierdzi Lorenz cytowany przez najnowszy "New Scientist". Dowodem na to maj± byæ zauwa¿one przez sondê Cassini popêkane osady zalegaj±ce poza kana³ami rzek. - Ich obecno¶æ mo¿e oznaczaæ gwa³towne powodzie - wyja¶niaj± uczeni. - Na Ziemi te¿ wiêkszo¶æ osadów przemieszcza siê, kiedy rzeka nagle przybiera. Tak siê dzieje na przyk³ad z Kolorado w Wielkim Kanionie w USA.

Z badañ wynika, ¿e wprawdzie metanowe deszcze s± bardzo gwa³towne, jednak Tytan bardziej przypomina pustyniê Mojave ni¿ amazoñski las deszczowy. - Na Tytanie mo¿e padaæ w ka¿dej chwili, ale stulecia mijaj±, zanim deszcz lunie w tym samym miejscu - uwa¿a Ralph Lorenz. Badaj±c smog pokrywaj±cy ksiê¿yc Saturna, panuj±c± na nim temperaturê i wspó³czynnik odbicia ¶wiat³a, naukowcy doszli do wniosku, ¿e S³oñce, które steruje procesem parowania i skraplania, mo¿e wywo³aæ na Tytanie ¶rednio od jednego do dwóch centymetrów deszczu rocznie. - Nie wiemy jednak, czy jest to milimetr deszczu miesiêcznie, centymetr rocznie, czy kilkana¶cie metrów raz na tysi±c lat - mówi Lorenz.

Dowodem na to, ¿e deszcze wci±¿ padaj± na Tytanie, s± te¿ burzowe chmury zaobserwowane przez sondê Cassini. Naukowcy widzieli, jak z szybko¶ci± kilkudziesiêciu metrów na sekundê potrafi³y urosn±æ z 23 do 44 kilometrów wysoko¶ci. Potem chmury nagle zapada³y siê i traci³y wielko¶æ. - Zmniejsza³y siê, bo pada³ z nich deszcz - uwa¿a Caitlin Griffith pracuj±cy z Lorentzem.

Halo, czy jest tam kto?

Wed³ug danych przys³anych przez sondê Cassini Tytan pokrywa organiczny szlam. - A to oznacza, ¿e na tym ksiê¿ycu mo¿e byæ ¿ycie - twierdzi odwa¿nie David Grinspoon z amerykañskiego Southwest Research Institute. Jego zdaniem organizmy mog± unikaæ zamarzniêcia (w temperaturze oko³o minus 178 stopni Celsjusza), kryj±c siê w gor±cych ¼ród³ach pluj±cych roztworem amoniaku. Tytan do³±czy³by wiêc do innych cia³ niebieskich, na których niektórzy naukowcy doszukuj± siê dowodów na istnienie ¿ycia. W¶ród tych cia³ jest Mars, inny satelita Saturna - Enceladus oraz dwa ksiê¿yce Jowisza - pokryta lodem Europa i wulkaniczna Io.