"Robiła z dziewczynek debilki", "Mizoginiczna propaganda" Autorka rządowego podręcznika odpowiada na zarzuty

"Ciekawe, czy w "nowym" podręczniku zwróci się uwagę na aspekty równościowe, czy tylko pozmieniają kolory", "To propaganda mizoginiczna", książka "robi z dziewczynek debilki" - to niektóre z zarzutów, które pojawiły się po ogłoszeniu nazwiska autorki rządowego podręcznika - zostanie nią Maria Lorek, autorka "Elementarza" z lat 90. - Materiały są konsultowane pod kątem równości szans kobiet i mężczyzn. Jestem wyczulona na ten problem - zapewnia Lorek w rozmowie z Gazetą.pl. Zapowiada też, że odpowie na pytania naszych czytelników dotyczące podręcznika.

Po wyborze Marii Lorek jako autorki rządowego podręcznika pojawiły się obawy, że książka będzie podobna do wydanego w latach 90. "Elementarza", oskarżanego przez niektóre środowiska o mizoginizm i dyskryminację kobiet. - W moim odczuciu "Elementarz" nie powiela stereotypu płci - broni w rozmowie z Gazetą.pl Lorek i zapewnia, że autorzy nowego podręcznika zwrócą uwagę na kwestie równościowe.

"Kobieta ma uczyć i pilnować, a facet umieć się bić"

Krytycy Lorek opierają swoje argumenty na dwóch źródłach: blogu filozofa Wojciecha Krysztofiaka oraz analizie porównawczej podręczników pod kątem gender, przeprowadzonej w 2000 roku przez Magdalenę Marszałek z Uniwersytetu Humboldta w Berlinie. Wątpliwości wzbudziły niektóre ilustracje zamieszczone w "Elementarzu", których zdjęcia pojawiły się w internecie.

Wojciech Krysztofiak na swoim blogu oskarża Lorek m.in. o przedstawianie kobiet jedynie w tradycyjnych zawodach (nauczycielki i woźnej - jak pisze, "w podręczniku nie ma mowy o: naukowcach, pisarzach/pisarkach, inżynierach lub wynalazcach"). Jego zdaniem w rzeczywistości "Elementarza" "kobieta ma uczyć i pilnować, zaś facet musi przede wszystkim umieć się bić i spełniać role ludyczne", a podręczniki autorki "raczej kodują schematy konstruowania rzeczywistości społecznej, które dominują w mentalności kibola aniżeli w sposobach myślenia intelektualistów".

- Pan Krysztofiak jest niekonsekwentny: dlaczego napisał tylko o "pisarkach"? Dlaczego nie o "naukowczyniach", "inżynierkach", "wynalazczyniach"? Dlaczego sam koduje męski tryb? Być może właśnie dlatego, że są to słowa brzmiące nienaturalnie. Odnoszą się do zawodu człowieka - obojętnie której płci. Naukowcem, inżynierem, wynalazcą może być i kobieta, i mężczyzna. Od niektórych rzeczowników męskoosobowych trudno utworzyć formę żeńską, brzmi to sztucznie - tłumaczy autorka.

- Trudno mi ocenić, czy pan Wojciech Krysztofiak oglądała mój "Elementarz" w całości, bo inaczej zapewne nie powielałby nieprawdziwych informacji. Niepokoi fakt, że pan Wojciech Krysztofiak w oficjalnych wypowiedziach używa zwrotów "facet", "debilki", "mentalność kibola" i "wkurzyłem się", pisze nazwiska z małej litery, a o dzieciach szkolnych wyraża się lekceważąco "maluchy" - dodaje Lorek i pyta: - Moja rodzina składa się z trzech mężczyzn i mnie - czy to oznacza, że jest gorsza od rodzin reprezentowanych "pół na pół"? Lub że nie spełnia ona standardów równości płci?

"Elementarz" napisano "ponad dwadzieścia lat temu, w innej rzeczywistości"

Publikacja Marszałek o tytule "Płeć jako element obrazu świata we współczesnych elementarzach polskich" ocenia podręczniki pod kątem m.in. tego, jak często bohaterowie konkretnej płci pojawiają się na ilustracjach, kto wykonuje domowe obowiązki oraz jakie zawody wykonują dorośli. Zdaniem Lorek znajduje się w niej jednak "wiele niezgodnych ze stanem rzeczywistym informacji", a przy przeprowadzaniu takiej analizy należy uwzględnić czas, w którym powstał "Elementarz" - napisano go "ponad dwadzieścia lat temu, w innej rzeczywistości".

Marszałek zarzuca książce m.in. to, że pierwszoplanowymi postaciami dziecięcymi książki są wyłącznie chłopcy, wszystkie prace domowe wykonuje mama, a "jedyną zabawą dziewczynek (i tylko dziewczynek) są lalki". Co na to autorka?

- Praca pani Magdaleny Marszałek dokonuje analizy kilku podręczników w kontekście równościowym, nie tylko mojego. Oczywiście można zbadać pod kątem równości płci i "druzgocąco" ocenić wszystkie książki, na przykład "Krzyżaków" Henryka Sienkiewicza lub "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza - uważa.

- Czy pisarka - babcia Zosia przedstawiona w "Elementarzu" jest dla niej mężczyzną? Czy przedstawiając rycerzy miałam dzieciom wmawiać, że w średniowieczu to kobiety ubierały się w zbroje i walczyły? Czy historyjka obrazkowa przedstawiająca sześć razy trębacza pokazuje jednego, czy sześciu trębaczy? - pyta Lorek.

Zdaniem Lorek inne, niemające nic wspólnego z rzeczywistością stwierdzenia pani Magdaleny Marszałek, to np.:

- "jedyną zabawą dziewczynek (i tylko dziewczynek) są lalki - dziewczynki, owszem bawią się lalkami, ale też grają w kręgle, chodzą na spacer z psem, siedzą przy ognisku, wspólnie ze swoimi kolegami z klasy organizują zabawy na śniegu. A chłopcy bawią się pluszowymi maskotkami;

- "Matka wykonuje wszystkie prace domowe (łącznie ze sprzątaniem zabawek synów) " - mama nakazuje synom posprzątanie zabawek, a nie sprząta za nich;

- "tu następuje kilka dalszych pytań adresowanych wyłącznie do chłopców" - na siedem pytań tylko dwóm można przypisać, że adresowane są do chłopców - daleko temu do "wyłącznie";

- "Pierwszoplanowymi postaciami dziecięcymi 'Elementarza' Marii Lorek są wyłącznie chłopcy" - w "Elementarzu" dziewczynki ilustrują wprowadzanie wielu liter. W tekstach książki występuje mniej więcej jednakowa liczba dziewczynek i chłopców (z przewagą dziewczynek): 16 uczennic i 14 uczniów. Temu jeszcze dalej do "wyłącznie"- mówi Lorek. - Gdy nie ma podstawy odniesienia, o wszystkim można powiedzieć "tylko" lub "aż" - zauważa.

- Zresztą, pani Magdalena Marszałek, autorka pracy oceniającej m.in. "Elementarz" pisząc ją, sama nie wystrzegła się pewnych stereotypów. Oto przykłady: rodzice to dla pani Magdaleny Marszałek "mama" i "ojciec" - a dlaczego nie "mama i tata" lub "matka i ojciec"? "Mama - lekarz" - dlaczego nie "mama - lekarka"? I kilka innych - dodaje.

"Niech każde dziecko bawi się tym, co najbardziej lubi"

W rozmowie z Gazetą.pl autorka odniosła się również do ilustracji z "Elementarza", publikowanych w internecie jako dowód na zawartą w książce dyskryminację kobiet.